Hoc est translatum:

Urbanus episcopus servus servorum Dei.

Venerabilibus fratribus episcopis ac dilectis filiis prelatis et clericis, necnon baronibus et universo populo regni Aragonum. Salutem et apostolicam benedictionem.

Iustis petencium desideriis dignum est, nos facilem prebere consensum et vota que a racionis tramite non discordant effectu prosequente complere.

Sane peticio vestra nobis exhibita continebat, quod cum carisimus in Christo filium noster illustris rex Aragonum ad vestre supplicacionis instanciam duxerit statuendum, ut moneta jaccense quam idem rex cudi faciebat sub eisdem lege, pondere ac figura, sub quibus cudebatur, expendi debeat ac etiam incommunicabiliter perseveret, ita quod nec ab ipso rege nec etiam a suis heredibus vel successoribus destrui vel mutari seu minui valeat, vel augeri, nec alia moneta de novo ab ipsis cudi debent, prestito super hoc a rege predicto corporaliter juramento, prout in literis inde confectis plenius continetur.

Nos, vestris devotis supplicacionibus inclinati, quod super hoc ab eodem rege provide ac racionabiliter factum est, ratum habentes et gratum, illud auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus.

Tenore litterarum ipsarum de verbo ad verbum presentibus inseri facientes, qui talis est:

[1] In Christi nomine.

Cum statutus et securitas regnorum ab ipso habeant procedere qui est rex regum et dominus dominancium et sub ipso a prelatis, ecclesiasticis, et terre baronibus ordinandum, nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum et regni Maioricarum, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani, generalem curiam apud Montensonum duximus convocandam, ad quam convenientibus venerabilibus Guillelmo, Dei gratia Tarraconensis ecclesie procuratore; Berengario, Barchinonensi episcopo, cancellario nostro; Bernardus, Cesaraugustanensis; Garsia, Tarasonensis; Bernardo, Vicensis; Poncio, Dertusensis, episcopis, multisque aliis, tam abbatibus quam ceteris aliarum ecclesiarum prelatis pro suis conventibus destinatis; et reverendis fratribus Hugone de Montelauro, magistro Templi; et Ugone de Folialquerio, magistro Hospitalis, et de ordine Predicatorum fratre Raymundo de Pinna Forti, fratre Michaele et fratre Guyllelmo de Barberano; et de ordine Minorum, fratre Illuminati, et fratre Guyllelmo de Sede, et fratre Guyllelmo de Cervaria, monacho Populeti.

Item, nobilibus, scilicet, dompno Ferrando, infante Aragonum, patruo nostro; comitibus dompno Nunone Sancii consanguyneo nostro; Rotgerio Bernardi, Fuxensis; Poncius Ugone, Empuriarum; Poncio, Urgellensis; Geraldo, vicecomite de Capraria.

Item, magnatibus de Catalonia, Guyllelmo de Cardona, Raimundo Berengarii, Guyllelmo et Petro de Montecatano, Berengario de Podio Viridi, Guyllelmo et Berengario de Angularia, Bernardo de Portella, Hugone de Mataplana, Galcerando de Pinos, Petro de Bergua, Guyllelmo de Aquilone, Petro de Graiana, Raimundo de Peralta, Petro vicecomite de Villamuro, Bernardo Raimundi, Raimundo Guyllelmi d’Odena, Berengario de Eriel, Petro de Cervera, Jacobo Raymundo et Guyllelmo de Cervaria, Arnaldo de Benasch.

De regno Aragonum, Petro Cornelii, maiori dompno; Bernardo Guyllelmi, avunculo nostro; Garssia Romei, Eximino de Urrea, dompno Attorella, Artaldo de Luna, Blasco de Alagone, Roderico de Liçana, Blasco Maça, Berengario et Gombaldo de Entença, Eximino de Focibus, Assalyto de Gual, Fortunio de Bergua, et Eximino de Luna.

Item, fidelibus nostris civitatum: pro universitate Illerde, Guyllelmo Samatano, baiulo, Petro de Ager, Bernardo de Madrona, Raimundo Seumero, Bernardo Boteti et Johanne de Tolone; pro concilio Dertusensis, Bernardo Girberti, Guyllelmo Morages, Raimundo de Podio et Johanne de Mingot; pro concilio Cesarauguste, Guyllelmo Bovis, Bernardo de Alfoceia, Stephano de Aljefaria, et Johanne de Lucco; pro concilio Turolii, Enneco Blasco, Sancio Moies et Petro Minori; pro concilio Daroce, Sancio don Andres, Egidio Gordo, et Petro de Gudal; pro concilio Calataiubensis, Dominico Martini, Eximino de Sayes et Johanne de Bellida; pro concilio Tirasonensis, Johanne Petri, Johanne Martini; pro concilio Oscensis, Petro Bononat, Berengarium de Aldi, Petro Sora, et Petro Rufet; pro concilio Jaccensis, Annario Dates, Boneto de Seta, Johanne de Domingo; pro concilio Barbastro, Johanne Nigro et Dominico Trila.

Ad honorem Dei et gloriose Virginis Marie et communem utilitatem regni nostri, tam in spiritualibus quam in temporalibus; ibidem, de consilio predictorum statuimus, de quibus specialiter fuerunt tria capitula annotata:

Primum, de obsidione et de capcione civitatis Valencie.

Secundum, de pacis observacione inter nostros subditos.

Tercium, de presentis monete jaccensis securitate ac perpetua firmitate.

Unde cum inter cetera temporalia quibus indiget status terre, istud sit precipuum quo carere homines non possunt, idcirco in hoc articulo quedam statuimus quod ad maiorem huius rey pertinent firmitatem, fuit igitur de consilium omnium predictorum supplicatum nobis et etiam postulatum quod firmam securitatem huic presenti moneti jaccensis, servatis lege, pondere, et figura que nunc habet, valituram perpetuo prestaremus.

Nos igitur piis ac justis eorum supplicacionibus eorum inclinati, statuimus in perpetuum per nos et omnes heredes et successores nostros, quod presens moneta jaccensis sub eadem lege, pondere et figura, quam nos nomine nostro cudi fecimus et formari, in omni firmitate secundum quod nunc est, in perpetuum currat publice adque duret; ita videlicet quod nec a nobis nec ab heredibus vel successoribus nostris destrui valeat vel mutari aut de novo ammodo cudi, minui, vel augeri.

Ad cuius rey perpetuam firmitatem, presentibus omnibus supradictis, nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, tactis sacrosanctis evangeliis et cruce Domini nos personaliter, pro nobis et omnibus heredibus et successoribus nostris juravimus, et a baronibus nostris juramentum prestari fecimus sub forma superius comprehensa.

Item, de voluntate nostra, venerabilis predictus procurator ecclesie Terraconensis, cum assensu predictorum episcoporum, in transgressores, invasores, consiliatores, contradictores et suggestores in contrarium venientes excomunicacionis sentenciam in eadem curia ore proprio promulgavit.

Mandamus siquidem adque precipimus firmiter et districte conciliis et nostris subditis universis, tam civitatum quam villarum et castrorum in quibus moneta supradicta currit et currere consuevit, quod a quatuordecim annis et supra unusquisque super hiis observandis iuxta suum posse prestet et prestari faciat sacramentum, quod nichil contra premissa, tam a se quam a successoribus et heredibus suis, in aliquo attemptetur nec aliquod contrarium fieri paciatur. Promitimus insuper bona fide nos pro viribus laborare ut presens scriptum a summo pontifice confirmacionis gratiam consequatur.

Propter hanc igitur specialem gratiam supradictam quam vos, domine Jacobe rex predicte, ad peticionem nostram et supplicacionem liberaliter exhibetis, nos, omnes prefati, pro conciliis, villis et castris nostris et dominii vestri, obligamus nos ipsos et heredes et successores nostros, quod omnes habitantes pro singulis domibus valens suum decem aureos vel ultra de septennio in septennium, vobis et heredibus et successoribus vestris dare unum morabetinum tantumodo teneatur.

Quilibet autem licet non sit habitator alicuius domus si ipsius facultas excedat summam decem aureorum, unum morabettinum persolvat, similiter adque pactet. Et in hoc mittant et donent tam homines religionum sive ordinum et ecclesiarum quam nostri.

Datum in generali curia apud Montemsonum, idus octuber era Mª CCª LXXª quarta, anno Mº CCº XXXº sexto.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum et regni Maioricarum, comitis Barchinonensis et Urgellensis et domini Montispesulani.

Huius rei testes et juratores sunt: dompnus Ferrandus, infans Aragonum, dompnus B. Guillelmi, Hugo de Mataplana, Bernardus de Portella, Gauceran de Pinos, Petrus Cornelii, maiordomus Aragone, Rodericus de Liçana, Eximinus de Urrea, dompnus Blascus de Alagone, Artaldus de Luna, Blascus Maça, dominus Nunno Sancii, Poncius Ugonis comes Empuriarum, Poncius comes Urgellensis, Gueraldus vicecomes Craparie, Petrus Petri justicia Aragonum, Eximinus Petri repositarius Aragonum, P. Arçeç de Rota, Guillelmus de Montecatano, Petrus de Montecatano, R. Berengarius de Ager, Raimundus de Peralta, Rotgerius Bernardi comes Fuxensis, G. de Cardona, P. vicecomes de Villamuro.

Sig+num Guillelmi Scribe, qui mandato domini regis, pro domino Berengario Barchinonensi episcopo, cancellario suo, hanc cartam scribi fecit, loco, die, era et anno prefixis.

[2] In Dei nomine.

Noverint universi quod nos Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricensis et Valencie, comes Barchinonensis et Urgellensis et dominus Montispesulanensis, confitemur et recognoscimus quod universis populus regni Aragonum, civitatis Ilerdensis et aliarum civitatum et villarum in quibus moneta jaccensis currit, fecerunt nobis graciam specialem in subsidium Terre Sancte, quando nos disposuimus transffetare ad defensionem Terre Sancte contra populum tartarorum, videlicet quod nos posemus facere cudi et augmentare monetam jaccensem usque ad quindecim milia marcharum argenti, et sit moneta ternencha ad undecim denarios et obolum, videlicet duodecim milia marcarum denariorum et tria milia marcarum obolorum.

Et nos istud munus sive graciam ab eisdem cum graciarum accionibus recipientes, promitimus quod dicta quindecim milia marcarum, scilicet duodecim milia denariorum et tria milia obulorum, tantum et non plus, faciemus cudi bene et fideliter, a tempore quo incipiemus operari usque ad annum et dimidium, sub eadem lege, pondere, tayllia et figura que nunc est, et sit talis incisio quod in qualibet marca denariorum sint decem et octo solidi in marca monete, et in marca obulorum sint viginti solidi in marca monete, adhibitis custodibus qui a civitatibus et villis predictis fuerint deputati.

Concedimus etiam et approbamus per nos et successores nostros quod ex ista gracia quam nunc a dicto populo recipimus ex ista cuditione sive augmento dictarum quindecim milia marcarum, nullum preiudicium imposterum generetur priori instrumento quod a nobis apud Monsonem, in nostra curia generali, factum fuit de confirmacione prensentis monete jaccensis, nunc in ea firmitate et valore permaneat, in quo antea erat et nunc est, ac si non fuisset nobis facta gracia antedicta nec quindecim dicta milia marcarum essent cudita, et sit firma et perpetuo in suo robore duratura.

Insuper promitimus dictis populis, quod impetremus pro posse nostro, bona fide, a domino papa, confirmacionem justis instrumenti et dicte monete et dicti instrumenti quod apud Monsonem factum fuit, sicut in ipso instrumento nos obligavimus, quod ipsum a domino papa confirmare faceremus; quam confirmacionem huc usque non impetravimus sicut tenebamur propter oblivionem et multas occupaciones hinc inde.

Ad maiorem igitur securitatem ipsorum populorum, juramus corporaliter super librum et crucem Domini, omnia predicta et singula adimplere, et in nullo aliquo tempore contravenire, sic Deus nos adiuvet et hec sancta evangelia.

Et ut dictis populis magis sit cautum, omnia predicta et singula jurari facimus a dilectis filiis nostris, domino Petro, domino Jacobo, et domino Sancio, infantibus, quos suscepimus a domina Yoles quondam regina Aragonum.

Et nos, predicti Petrus, et Jacobus, et Sancius, in legitima etate constituti, spontanea voluntate, juramus super librum et crucem omnia predicta et singula observare, et in nullo aliquo tempore contravenire, sic Deus nos adiuvet et hec sancta evangelia et crux Domini coram posita et a manu propria nobis tacta.

Datum Ilerde, II idus augusti, anno Incarnationis Christi Mº CCº LXº.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinonensis et Urgellensis et dominus Montispesulanensis.

Testes sunt: R. vicecomes Cardone, B. G. d’Entença, P. de Montecatano, R. de Montecatano, Gaucerandus de Pinos, R. Çaguardia, Eximinus de Focibus, Artaldus de Focibus.

Sig+num Guillelmi de Rocca, qui mandato domini regis, pro domino G. Dei gratia Ilerdensis episcopo, cancellario suo, hec scribi fecit et clausit, loco, die et anno prefixis.

Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmacionis infrigere vel ei ausu temerario contraire. Siquis autem hoc attemptare presumpserit, indignacionem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum.

Datum Viterbii, III idus aprilis pontificatus nostri anno primo.

Sig+num Nicholay Petri Raymundi, publici notarii Cesarauguste, qui presenti translato ab originali fideliter extracto ut testis subscripsit.

Sig+num Ferdinandi Tutelani, publiçi notarii Cesarauguste, qui huic translato ab originali fideliter extracto ut testis subscripsit.

Sig+num Petri Luppi, publici notarii Cesarauguste, qui huic translato ab originali fideliter extracto ut testis subscripsit.

Sig+num Guillelmi Henrrici, publici notarii Cesarauguste, qui huic translato ab originali fideliter extracto ut testis subscripssi.

Sig+num Johannis de Arcayne, publici notarii Cesarauguste, qui presenti translato ab originali fideliter extracto ut testis subscripsit.