Noverint universi, quod nos Iacobus Dei gratia rex Maioricarum, comes Rossilionis et Ceritanie et dominus Montispesulani, volentes et affectantes utilitatem et augmentum ville nostre Perpinyani, et mercator omnium in ipsa villa morancium sive confluencium, et prolixitatem litium amputare, et ea que videntur nobis utilia mercatoribus et aliis in Perpinyano contrahentibus concedere et statuere, per nos et omnes nostros successores concedimus et statuimus infrascripta:

Si per christianum querimonia fiet curie nostre Perpinyani vel vicarii, de peccunia vel re mobili vel se movente, comprehensa in instrumento publico facto in scribania publica Perpinyani, de contractu ibidem celebrato debitore presente per se vel per alium legitimum responsalem aut absente per contumaciam aut latitente aut de tutore vel curatore pupillorum, seu adultorum actore, sindico, aut de alio curatore dato bonis absentis aut hereditati iacenti, aut cuilibet alii cui curator datur seu a lege datus est, hostencio et tradicio ipsius instrumenti facta curie convento presente vel absente, ut supra, habeatur pro apta et valida peticione seu libello quo ad summam seu rem per predictum petitorem seu conquerentem ostendentem ipsum instrumentum, expressam etiam nulla causa adiecta et conventus teneatur illa die vel prima die iuridica respondere, et eius responcio pro apta litis contestatione habeatur.

Item, quod actori non noceat inepta peticio per eum facta de pecunia vel re mobili aut semovente ex contractu in Perpinyano celebrato cum instrumento publico per notarium Perpinyani seu scriptore facto immo ipsa peticio pro valida habeatur, ac si esset apta peticio si dictum instrumentum publicum fuerit hostensum.

Item, si aliquis in Perpinyano se obligaverit vel se debere confessus fuerit alicui christiano peccuniam vel rem mobilem vel semoventem cum instrumento in scribania Perpinyani publico facto, quod curia nostra Perpinyani vel vicarii mandet et mandare teneantur exequtioni statim elapsis quindecim diebus contra debitorem, et in eius bonis mobilibus et semoventibus et nominibus liquidis et ydoneis ea que in ipso instrumento continentur prius terminum in ipso instrumento comprehemsum, vel si terminus non sit appositus post monitionem factam a petitore debitori elapsis quindecim diebus predictis quo ad debitum principale, si tamen petatur vel requiratur infra trienium ex quo res peti potest, nisi debitor probaverit secundum consuetudinem Perpinyani infra quindecim dies iuridicos numerandos a tempore quo erit requisita fieri exequtio presente debitore per se vel per alium legitimum responsalem aut per contumaciam absente satisfactum esse creditori vel aliam iustam deffensionem per quam debitor se tueri possit. Sane si debitor infra dictos quindecim dies iuraverit supra sancta Dei evangelia a se tacta se non posse probare infra ipsos quindecim dies exceptionem per eum propositam, solvat seu reddat solvere seu reddere compellatur per curiam rem petitam infra octo dies proxime sequentes, et habeat idem debitor ad probandum exceptionem propositam annum ad plus, quem annum iudex artare possit prout sibi videbitur iustum fore, et in eo casu creditor eam rem recipiens satisdet ydonee per homines Perpinyani vel per depositionem rei petite de ipsa re restituenda solventi seu reddenti, et dampnus et interesse et expensis que solvens seu reddens tunc passus fuerit et fecerit, et que pacietur et faciet si solvens vel reddens intencionem suam validam probaverit super quibus credatur et stetur sacramento solventis seu reddentis taxatione iudicis procedente. Verum si petens satisdare non poterit de toto seu de parte, pro ea parte pro qua satisdederit res petita sibi solvatur seu reddatur sub forma premissa, quod si non satisdabitur ydonee et habeat locum depositio, ut dictum est, si partes volunt de re soluta mercetur et negocietur prout eis placuerit et ambe convenerint. Si autem inter se non convenerint una volente quod mercetur et negocietur, altera non fiat voluntas eius que volet illa fideiubente ydonee, quod si detrimentum aut periculum evenerit inde quod reddat et restituat alteri si intentionem suam finaliter obtinebit tantam et talem peccuniam qualis erit deposita peccunia vel valorem alterius rei deposite in quo erit tempore quo satisdabitur, et in casu eo comodum sit fideiubentis, sicut suum esset detrimentum et periculum. Si autem ambo velint quod mercetur et negocietur, sed in modo disconveniunt, fiat inde quod curia decernerit cum consilio et assensu proborum mercatorum Perpinyani cessante omni appellatione et conquestione, et in dicto casu comodum et incomodum si quod inde evenerit spectet ad illum qui finaliter obtinebit.

Item, si aliquis in iudicio instante adversario confessus fuerit se debuisse vel se obligasse, vel se confessum fuisse ad solvendum vel reddendum alicui christiano peccuniam rem mobilem vel se moventem, ex contractu facto in Perpinyano sive instrumento publico intra annum ex quo res peti potest, serventur et fiant omnia et singula que supra dicta sunt.

Item, si aliquis negaverit in iudicio se debuisse vel se obligasse, aut se confessum fuisse se debere alicui christiano ex contracto inhito in Perpinyano, infra annum computandum a die querimonie retro peccuniam rem mobilem aut se moventem et convictus fuerit per testes, non admittitur ad probandum solutionem aut satisfactionem liberationem aut pactum de non petendo aut aliam deffensionem, nisi contra personas vel dicta testium predictorum licet antequam sit convictus testibus vel post dixerit addiderit vel protestatus fuerit exceptionem solutionis satisfactionis liberationis vel pacti de non petendo vel quamlibet aliam, et in eo casu petitore [en blanc] iudicium lis non differatur ultra mensem. Verum si in dicto casu reus condempnetur et appellet, appellatio prima durare non possit ultra quindecim dies nec secunda ultra octo dies, tamen si dictus reus iuraverit super sancta quatuor evangelia a se corporaliter tacta, infra quindecim dies se non posse probare infra quindecim dies exceptionem per eum propositam per testes vel eorum dicta, et habere velit maiorem dilationem, solvat seu reddat in continenti rem petitam et serventur omnia et singula que supradicta sunt de fideiubendo vel deponendo et mercando et negociando, et in eo casu appellationes prima et secunda durare possint, scilicet prima per sex menses, et secunda per tres menses.

Item, si aliquis debitor pro debito contracto in Perpinyano se a Perpinyano absentaverit aut in ecclesiam vel domum religiosam confugerit aut se occultaverit, sit in perpetuum exul a Perpinyano et tota terra quam habemus in episcopatu Elnensis et Urgelensis sine spe aliqua redeundi, nisi de voluntate expressa omnium creditorum procedat quod redire possit. Et si curia nostra Perpinyani ipsum habuerit captum, ducatur de ipsa curia per ipsam curiam per villam Perpinyani precone precedente et clamante iusticiam usque ad plateam Perpinyani, et ibi brachiis levatis in capite tradatur creditoribus includendus et tenendus perpetuo in quadam domo que vocatur “mala paga”, et que sita sit prope nostram curiam Perpinyani, nulla deffensione vel allegatione admittenda, et vivat de helemosinis si aliunde habere non poterit unde vivat, nec curia nostra nec creditores ei in aliquo teneantur providere. Si autem se a Perpinyano non absentaverit vel non confugerit ad ecclesiam vel domum religiosam, vel se non occultaverit, ut dictum est, brachiis levatis tradatur creditoribus suis intrudendus et tenendus ut supra.

Item, si aliquis habuerit vel receperit merces vel alias res, tam mobiles quam inmobiles, ex contractu venditionis facte in Perpinyani, ex quibus precium debeatur venditori, ipse venditor ipsarum rerum mobilium et immobilium seu mercium sit pocior et profferatur quo ad ipsum precium uxori et aliis creditoribus ipsius emptoris in rebus venditis et in precio ipsarum rerum et mercium, si post vendite fuerint, si extent et etiam in aliis rebus ex ipsis rebus mobilibus et immobilibus vel earum precio adquisitis per ipsum emptorem, habeat vel non habeat venditor yppothecam. Et licet uxor vel alii creditores sint tempore vel iure pociores, et quod res vendite et precium quod inde habebitur vel debebitur, si vendite fuerint et res ex ipsis rebus adquisite permutatione interveniente sint et esse, intelligantur presumptione iuris et de iure specialiter obligate et obligatum venditori pro precio pro quo primo erunt vendite, nulla obligatione earum mercium vel rerum mobilium vel immobilium generali vel speciali precedente vel sequente facta uxori vel aliis creditoribus obstante, et hec locum habeant vivo vel mortuo emptore.

Item, si aliquis numularius sive tenens tabulam cambii in Perpinyano fecerit dictam peccunie, ut peccuniam solvere promiserit vel solvendam scripserit seu se soluturum dixerit alicui teneatur solvere illam peccuniam numerando in continenti transacto termino, si terminus fuerit appositus. Si vero terminus non fuerit appositus, in continenti cum fuerit requisitus ab illo vel eius procuratore de moneta de qua inter eos conventum fuerit, et ad id curia eum celeriter compellat ad instanciam et clamorem creditoris, si confiteatur se peccuniam illam debere, vel dixisse etiam si pactum vel conventio habitum vel habita fuerit de non solvendo, nisi per ditam vel scripturam. Si vero se solvisse dixerit, serventur ea que supradicta sunt in aliis capitulis.

Item, dita facta in Perpinyano per aliquem alicui inter presentes et volentes de peccunia vel re mobili habeatur pro solutione quantum ad facientem fieri ditam, et faciens fieri ditam sit liberatus a suo creditore de tanto de quanto dita facta fuerit.

Item, si debitor non habeat bona mobilia aut semovencia aut nomina liquida ydonea unde solvat bona eius immobilia, capiantur et vendantur et satisfiat inde creditori infra quatuor menses ad plus, quem terminum curia possit abreviare ut sibi videbitur.

Item, si aliquo dictorum casuum aliquis petitor vel agens convictus fuerit, peccuniam vel rem aliam indebite recepisse et in continenti eam peccuniam vel rem non restituerit illi qui eam peccuniam vel rem sibi solverat vel reddiderat. Statim reus convictus et eius fideiussores capiantur et in curia custodiantur per XV dies, quibus quindecim diebus elapsis in dicta domo de “mala pagua” intrudentur ibidem tenendi sub dicta forma, done satisfecerit in hiis in quibus idem convictus fuerit condempnatus seu iussus per curiam reddere.

In omnibus autem et singulis casibus et capitulis superius contentis, clamore vel petitione precedente vel alio quod loco clamoris vel petionis habeatur, in continenti facta compositione solutione vel satisfactione creditori vel alii nomine ipsius, vel post dictos quindecim dies iuridicos vel octo dies post sequentes facta exequtione vel compulsione per curiam nostram Perpinyani, dicta curia nostra suam iusticiam consequatur a debitore sive reo, non expectato anno predicto vel qualibet alia dilatione. Ita quod pro illa quantitate peccunie vel re de qua iusticia fuerit soluta, iusticia dicte curie iterum non solvatur, licet ille cui facta fuerit solucio aut satisfactio illam quantitatem peccunie vel rem restituerat solventi clamore curie facto vel alio modo. Per predictam autem nolumus quod aliis creditoribus aliquod preiudicium generetur. Volumus etiam et statuimus quod in casibus superius memoratis, petitor seu conquerens qui convictus fuerit iniuste peccuniam vel aliam rem recepisse, ut dictum est, soluta inde iusticia solvat et reddat seu restituat illi qui eam iusticiam solverit curie pro clamore de se facto.

Item, statuimus et concedimus quod aliquis mercator extraneus vel eius nuncius, seu nuncii extranei similiter, non possint denunciari vel puniri seu contra eos inquiri pro aliquo crimen vel delicto iniuria vel offensa comissa vel comissis extra episcopatum Elnensis vel Urgelensis, nisi ad instanciam et requisitionem illius vel illorum qui suam aut suorum vel alicuius qui ipsum contingat iure consanguinitatis vel affinitatis usque ad quartum gradum dampnum vel iniuriam prosequatur.

Item, volumus et mandamus quod baiulus et ceteri curiales curie nostre Perpinyani presentes, ac alii qui pro tempore fuerint in principio sui regiminis, teneantur iurare in posse nostro vel locum nostrum tenentis in Perpinyano predicta omnia observare et facere observari.

Item, volumus et concedimus quod si prescripta vel aliqua prescriptorum sunt contraria vel oppugnancia alicui vel aliquibus iuribus municipalibus aut libertatibus aut consuetudinibus vel bonis usibus Perpinyani vel usibus curie nostre Perpinyani et nostris, quod non derogent nec preiudicium faciant in aliquibus aliis casibus dictis iuribus libertatibus consuetudinibus vel bonis usibus Perpinyani et usibus dicte curie nostre et nostris. Immo volumus et statuimus quod dicta iura municipalia libertates consuetudines et boni usus Perpinyani et usus curie nostre et nostri firmi et illibati in perpetuum in aliis casibus perseverent et observentur.

Item, statuimus quod nullus habitator Perpinyani masculus, teneatur nisi velit relinquere filio vel filie, filiis seu filiabus suis, vel aliis descendentibus suis occasione legitime seu falcidie, nisi tantum quinque solidos Barchinone. Ita quod predicti filii vel descendentes quibus fuerit factum tale relictum, non possint rumpere testamentum per querelam inofficiosi testamenti nec agere ad suplementum, nec alio modo venire contra testamentum seu ultimam voluntatem etiam si dicti Ve. solidi iure institutionis non fuerint ei relicti. Ita tamen predicta statuimus quod si aliquis contrahet secundo vel pluries nupcias, et ex secundis nupciis procrearet sobolem predictum statutum non vendicet sibi locum nisi ille qui secundo contraheret haberet ex primo matrimonio filiam vel filias tantum que essent in matrimonio collocate tempore mortis patris vel alius vel aliorum ascendencium ex parte patris.

Item, statuimus ac etiam ordinamus quod si aliquis vel aliqua impuberes ville Perpinyani decesserit infra pupillarem etatem, illa bona que ex parte matris vel ex linea materna sibi pervenerint ad proximiores dicti impuberis qui eidem impuberi supervixerint ex parte matris vel ex linea materna revertantur. Et similiter illa bona que eidem impuberi pervenerint ex parte patris vel ex linea paterna; et hec ita statuimus et habeant locum nisi parentes dictorum impuberum in suis ultimis voluntatibus aliter ordinaverint, salvo iure in legitima portione iure nature debita parentibus superstitibus impuberis morientis.

Item, statuimus quod si aliquis habitatorum ville Perpinyani maritaverit filiam vel filias suas, vel maritavit et dotem dederit, pro eadem vel pro ipsis ex inde non possint aliquid petere in bonis patris, nisi sponte pater ei vel eis voluerit donare vel legare, dum tamen de bonis paternis fuerint maritate. Si vero de bonis maternis fuerint maritate, similiter ex inde non possint aliquid petere in bonis matris, nisi mater ei vel eis sponte voluerit donare vel legare, dum tamen de bonis maternis fuerint maritate. Si autem tam de bonis maternis quam paternis fuerint maritate nil possint petere, tam in bonis paternis quam maternis, ex quo de bonis ipsorum comuniter fuerint maritate, nisi sponte predicti parentes aliquid eis voluerint donare vel legare.

Hec autem omnia et singula per nos et per omnes successores nostros concedimus statuimus et ordinamus proprio motu ville Perpinyani et universitati dicte ville et singulis de eadem, et omnibus et singulis undecumque sint mercatoribus et negociantibus ac contrahentibus in Perpinyano, et volumus extendi non solum ad contractus futuros sed etiam ad preteritos, scilicet ad comandas preteritas in perpetuum, et etiam ad alios contractus preteritos inhitos sive factos a tribus annis citra tantum.

Et ea omnia et singula suprascripta nos et successores servare et servari facere et contra non venire nec infringere promittimus vobis, Petro Grimaldi, Berengario Traverii, Raymundo Aurerii, et Guillermo Barraldi barberio, consulibus Perpinyani stipulantibus et recipientibus pro universitate Perpinyani et singulis de eadem, et pro omnibus et singulis qui deinceps mercabuntur negociabuntur et contrahent in Perpinyano.

Ad maiorem autem firmitatem omnium predictorum et singulorum presentem paginam nostri sigilli maioris pendentis munimine roborari iussimus ac etiam comuniri.

Datum in Perpinyano octavo kalendas novembris anno Domini millesimo ducentesimo octuagesimo.

Signum + Iacobi Dei gracia regis Maioricarum, comitis Rossilionis et Ceritanie et domini Montispesulani.

Testes sunt, Ermengaudus de Urgio, Poncius de Gardia, Gastonus de Castelot, Bernardus de Ulmis, Berengarius Surdi, Berengerius de Ulmis, Arnaldus de Lupiano, Iacobus de Muredinni, Petrus Rubei, et Arnaldus Baiuli, iudices dicti domini regis, Arnaldus Raynerii, Bernardus Martini, Arnaldus de Codaleto, Laurencius Rotundi, Ricolfus Olibe et Guillermus Carboni.

Sig+num Iacobi Bordeti, iudicis ordinarii Perpinyani, Rossilionis, Vallispirii, pro illustrissimo domino rege Maioricarum, qui huic transcripto ab originali sumpto et cum eodem diligenter examinato, iudiciariam auctoritatem meam interpono.

Sig+num Petri de Calidis, qui mandato domini regis hec scribi fecit et clausit loco die et anno preffixis.