Noverint universi, quod nos Iacobus Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli, et dominus Montispesulani, per nos et omnes nostros successores, statuimus imperpetuum quod nullos iudex vel curia vel officialis quocumque nomine censeatur, in civitate et toto regno Valencie, compellat christianum directe vel indirect per aliquam cogitatam fraudem, usuram solvere christiano, et quod christiani qui pignora tenent vel tenuerint in posterum, statim ex quo eis, secundum formam coti iudeorum, fructibus de pignorum fuerit satisfactum, pignora et instrumenta debiti libere, simpliciter el absolute restituere compellantur.

Questiones autem super usuris nobis proposite fuerint in hunc modum: quod quídam iudeus erat qui transacto tempore ante statutum nostrum mutuo C. solidos dederat mutuo cuidam christiano et recepit ab eo CL solidos nomine usurarum.

Iudeus vero volens predicta C. que adhuc de sorte sive de capital sibi debeantur a dicto christiano recuperare, et christianus debitor illa C. sibi solvere non posset, mandavit ipse iudeus quod christianus illa C. sibi solveret vel compositione faceret, de illis centum, cum quodam altero iudeo, cui ille prior iudeus qui dederat mutuum C. solidos solvere tenebatur ex aliqua iuxta causa.

Et sic ille christianus composuit cum illo secundo iudeo de illis C., et fecit inde ei aliud instrumentum, et recuperavit a priore iudeo instrumentum quod sibi fecerat de dictis C. solidis et ab eo fuit penitus liberatus.

Et nunc vero christianus racione estatuti nostri dicit isti secundo iudeo, quod tenetur recipere in solucione duplum illa CL., que prior iudeus ab eo habuerat nomine usurarum, et sic cum quinquaginta solidis dicit se debere ab eo, racione statuti nostri, recuperare instrumentum quod sibi fecit.

Iudeus vero iste excipit se illud quod prior iudeus habuerat non teneri recipere in solutum, cum illud novum instrumentum et mutuum ita censeri debeat, ac si iste secundus iudeus ipsi christiano pecuniam numerasset.

Alia questio erat talis, quos christianus accepit mutuo a quodam iudeo C. et solvit illi iudeo nomine usurarum CL.

Iste vero christianus cum illa C. de sorte solvere vellet dicto iudeo, de quibus iam solverat CL. Nomine usurarum, quibusdam alius christianus accepit illa C. ab illo christiano, dicens quod illa solverent, et illi iudeo cui ipse tenebatur vel quolibet deliberaret eum iudeum, ita quod sibi reddent instrumenta vel forte quod iste secundus christianus tenebatur illos C. solvere, illi priori christiano ex causa emptionis vel alio modo.

Et sic iste secundus christianus composuit de illis C. cum illo iudeo, et fecit ei novum instrumentum debiti cum usuries, et ille prior christianus recuperavit sua instrumenta et fuit inde penitus liberatus.

Nunc vero iste secundus christianus, qui illi iudeo se ultimo obligavit, vult computare de his C. que sibi debet illos CL. quos ille alius christianus dicto iudeo solverat nomine usurarum, et sic cum L. dicit se debere recuperare instrumentum racione statuti nostri.

Iudeus vero dicit se non teneri recipere in solutione illud quod habuit a primo christiano, cum illud novum mutuum tale censeri debeat ac si iste iudeus illi christiano secundo pecuniam numerasset, et hec omnia facta fuerant ante statutum nostrum.

Super quibus taliter duximus statuendum, quod in utroque casu L. solutus, debitor instrumentum debe recuperare, sive debitoris aut debitorum sive creditoris aut creditorum, utroque modo fiat novacio, ex quo probari potest quod exierit de primo debito sub nostro statuto; volumus contineri, videlicet ut inter sortem et usura uni vel pluribus dupla soluta instrumentum restitui debet creditori.

Volumus etiam et concedimus, quod si bladum, vinum, oleum aut res alie in quibus mutuum consistit mutuo fuerint tradite, extimacio fiat secundum tempus tradiciones, pro ut in constitucione nostra continetur.

Si autem bladum vel consimilia non fuerint tradita sed denarii et bladum pro denariis premissum fuerit et hoc per confessiones vel testes probari poterit, fiat computacio secundum denarios et non secundum bladum.

Si autem hoc poterit constare et bladum non inveniatur in instrumento, fiat extimacio secundum tempus confecti instrumenti, ut primo dictum est.

Si autem pro debito quod debet christianus solvit christiano in aliquo tempore bladum vel consimilem, habeatur bladi extimacio in computo faciendo secundum tempus in quo solutionem bladi fecerit christianus.

In debitis iudeorum et sarracenorum non ponimus aliquam formam in presenti, preterito et futuro, sed component inter se, sicut voluerint et fiant soluciones eis secundum quod in instrumento iudeorum continetur, nisi christianus posit probare quod debitum est suum vel pro ipso facto, et tunc fiat debitum sicut christianorum.

Concedimus etiam quod eandem formam et observacionem quam iudei tenentur observare in debitis christianorum et in novacionibus nostrorum instrumentorum et confeccionibus in omnibus aliis circa debita predicta et presencia future, etiam tenentur servare christiani easdem iudeis in debitis que iudei debent vel debuerint christianis.

Concedentes etiam et mandantes item, non compellantur aliqui iudei solver aliquam usuram christianis nec compellantur etiam aliqui iudei prestare sive dare mutuo peccuniam christianis, nisi iudeus voluerit sua spontanea voluntate prestare, et tunc fiat secundum quod in statutis nostris plenius continetur.

Quia in statuto nostro facto super usuris statuisse noscamus quantum ad preteritos contractus et debita preterita, quod sint inter christianum et iudeum question vel dissensio habeatur, ita quod in his discords inveniantur, quilibet eorum prius prestito iuramento de veritate dicenda, a iudice requiratur, et si concords inventi fuerint dictis eorum stetur, forma a nobis statute observata.

Si vero discords inveniantur, iniungatur probacio christiano, qui per duos vel tres testes idoneos iudeos vel christianos vel aliis legittimis probacionibus suis, suam probet intencionem.

Et si iudeus testes habere non poterit, in hiis casibus sola sufficiat christianorum probacio.

Unde quia timemus quod predictum statutum extendatur ad futuros contractus, volumes et mandamus quatenus non extendatur tales probacio ad futuros contractus factos a die qua predictum statutum fecimus, quia ipsum extenditur solumodo ad ea que ante confeccionem ipsius privilegii fuerit facta, quia in futuris contractibus non oportet haberi talis probacio ex quo iudei iurant et scriptores iurant.

Similiter christiani qui recipiunt mutuum ut in predictis nulla fraus vel machinacio fiat, ex quo sic instrumentum factum fuisse per partium confessionem constiterit, nulla contra sic factum instrumentum probacio recipiatur.

Si vero super solucionem debiti in sit facto instrumento comprehenso, dubitacio orietur, tunc christiani et iudei probacio requiratur sicut antiquitus fieri consuevit; quod de contractibus futuris, factis a tempore statute nostri, intellectum esse declaramus.

Volumus etiam quod iudei super dicenda veritate in usurariis contractos sive preterita debitis, non iurent in quantum ad preteritos contractos sive preterita debita, ex quo sit instrumentum sollempnitate predicta fuerit factum, quod scriptores et iudei et christiani iuraverint.

Predicta autem omnia et singular per nos et nostros in civitate et toto regno Valencie statuimus in perpetuum valitura.

Datum Barchinone III idus novembris anno Domini Mº CC XL primo.

Signum Iacobi Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli, et dominus Montispesulani.

Testes sunt, Bernardus de Sancta Augenia, Guillelmus de Monteclauso, Petrus Ugonis, comes Impuriarum, Bernardus de Çintillis, Gaucerandus de Pinos.

Signum Guillamoni Scribe, qui mandato domini Regis hec scribi fecit loco die et anno prefixis.