Jacobus, Dei gratia rex Aragonensium, comes Barchinonensium et dominus Montispesulani.

Dilectis et fidelibus suis iusticie et iuratis, et probis hominibus ac toti concilio de Iacca, et aliis universis hominibus merinatus et omnium vallium tocius merinatus de Iacca, qui presentes viderint litteras. Salutem et sue gratie largitatem.

Cum terra nostra multis pravis hominibus multipliciter aggravetur, quibus nos opponere non valemus, qui que pluribus aliis negociis sumus prepediti in ipsius terre defensioni personaliter interesse, concedimus vobis ac universitati vestre precipimus firmiter, et mandamus quatenus auctoritate nostra ad fidelitatem et terre nostre defensionem habeatis inter vos, et stabiliatis iunctam, et terram nostram et vestram defendatis contra quoslibet malefactores viriliter et potenter. Ita quod adinvicem vos adiuveritis et non permitatis vos ab aliquo contra iusticiam aggravari, et omnes malefactores et raubatores persequamini et puniatis, secundum quod mediante iusticia vobis visum fuerit expedire.

Similiter concedimus vobis, quod deffendatis vos cum tota iuncta, contra illos qui vos voluerint aggravare vel pignorare, super aliquo vobis dantibus firmancias de directo, et persequamini donec de invasione ab ipsis vobis facta satisfaciant competenter.

verum hoc duximus statuendum, quod iuncta ista non valeat nec duret, nisi quantum nobis placuerit ullomodo.

Data Cesaraugusta, XIIIIº kalendas iulii Era Mª CCª LXª secunda.

Noverint universi, quod nos Iacobus Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; per nos et nostros concedimus, laudamus, et confirmamus, omnia stabilimenta et cotos que vos fideles nostri, iusticia, iurati et concilium Iacce fecistis inter vos pro communi utilitate vestra.

Volentes quod dicta stabilimenta et cotos in suo robore permaneant in perpetuum, sicut per vos fuerunt facta, dum vos ipsa volueritis servare et tenere; salvo tamen nobis et nostris in omnibus iure nostro.

Promittentes quod contra dicta stabilimenta et cotos non veniemus, nec aliquem venire aliquatenus permitemus.

Data Iacce, IIIIº nonas augusti anno Domini Mº CCº quinquagesimo.

Signum + Iacobi, Dei gratia regis Aragonensis, Maioricarum et Valentie, comes Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Testes sunt: G. de Montecatheno, P. de Montecatheno, P. Cornelii maiordomus Aragonum, P. Martini de Luna, Bn. de Ribellis.

Sig+num Petri Andree, qui mandato domini regis, pro G. Scriba, notario suo, hanc scripsi loco die et anno prefixis.

Manifestum sit omnibus, quod nos Iacobus Dei gratia rex Aragonensium, comes Barchinonensium et dominus Montispesulani; quod nos audivimus deterioramento ville nostre Iacce, pro pecias crudas pannorum quas fatiebant foris ville predicte, et deferebant eas preparare et adobare, vel texire ibi, est fortiter nobis grave.

Quapropter statuimus et volumus atque firmiter et districte mandamus omnibus probis hominibus nostris ville Iacce, tam maiores quam minores vel mediocres, quod ab hac die in antea ulli persone viventi non sit ausus in ville Iacce pannos crudos preparare seu adobare, nisi in ipsa eademque villa ordi[na]ti fuerint sive texti.

Item, precipimus quod nullus homo extraneus non sit ausus emere aliquam peciam crudam sive aliquam mercaturam de alio homine extraneo, nisi fuerit proprius vicinus Iacce.

Preterea mandamus quam firmiter et districte merino nostro Iacce, presenti etiam et futuro, quod cum pannos vel pezas crudas ab alieno homine vel extraneo emptas sciverit vel invenerit, auctoritate nostra eas accipiat et emparet.

Et carta ista permaneat omni tempore.

Data Ylerde, VI nonas marcii anno Domini Mº CCº XVIIIº.

Signum + Iacobi, Dei gratia regis Aragonensis, comes Barchinonensis et dominus Montispesulani.

Testes sunt huius rey: Episcopus Cesaraugustanus, Episcopus Ylerde, Petrus Ferrandi, Guillelmus de Cervaria, Guillelmus de Montecatano, Rodrigo de Lizana, Guillermo de Claromonte, B. de Castro Episcopali.

Blaschus, domini regis scriptor, eius mandato scribi fecit, suum fecerunt ma+num feret, loco die et anno prefixis.

Manifestum sit omnibus tam presentibus quam futuris, quod ego Petrus, Dei gratia rex Aragonensium et comes Barchinonensium, quoniam considero et prevido esse necessaria et utilia mihi el toti populo meo fideli de Iacca, ad augmentandum et meliorandum de bono in melius villam de Iacca huiusmodi decreta et donativa, libenti animo et spontanea voluntate dono et concedo in perpetuum ipsi toti populo Iaccae presenti et futuro omnibusque eius successoribus, quod singulis ebdomadis in die martis mercatum celebretur in Iacca et quicumque venerint ad illum mercatum veniant salvi et securi sub ducatu et securitate nostra.

Dono etiam et concedo in perpetuum iamdicto populo et omnibus successoribus eius, quod nullus negociator extraneus possit vel abeat licentiam emendi vel comparandi in Iacca aliquas mercaturas, nisi proprii negociatores Iaccae et homines eiusdem ville.

Constituo etiam et dono supradicto populo et omnibus successoribus eius, in perpetuum, quod ne quis extraneus valeat hominem de Iacca pignorare, nisi fuerit in propria persona fideiussor vel debitor, etiam si clamorem abuerit de eo, nisi in villa populata. Verumptamen siquis conquerens fuerit de aliquo homine de Iacca, in manu consulum et merini mei, a conquerente suscipiat iusticiam et directum. Tamen si a predictis consulibus et a merino mei iusticiae plenitudo non exibetur conquerenti, liceat ei amodo pignorare quecumque invenerit, tamen in villa populata.

Constituo etiam et dono predicto populum in perpetuum, et omnibus successoribus eius in perpetuum, quod quicumque tenuerit almudinum in Iacca, non abeat licentiam emendi blatum, nisi sicut ceteri vicini de Iacca.

Constituo etiam et dono sepedicto populo et omnibus successoribus eius in perpetuum, quod nulli vicino Iacce sit licitum operandi de officio suo extra villam de Iacca, nisi in die mercati, et sequenti die revertatur ad Iaccan.

Data Iacce mense novembri, per manum Iohannis Beraxensis, domini regis notarii et mandato eius scripta Era Mª CCª XXXª Vª.

Huius rey sunt testes: Guillelmus de Castellazolo maiordomus domini regis, Petrus Latronis alferiz et senior in Turolo, Eximinus de Lusia senior in Biel, Michel de Lusia, Blascho Romeo, Petrus Pomar, Adam de Alascuno, Arnaldus de Alascuno, Petrus Castang.

Signum + Petri, regis Aragonensium et comes Barchinonensium.

Signum + Iohanis Beraxens, domini regis notarii.

Notum fieri volo cunctis et manifestum, quod ego Petrus Dei gratia rex Aragonensium et comes Barchinonensium, habita plena deliberatione cum sapientibus baronibus meis apud Iaccam, mense novembri, fatio huiusmodi decreta et stabilimenta perpetuo firma et inconcussa permansura, mandans et firmiter precipiens quod nullus ab hac die in antea, audeat vel presumat in tota terra mea recipere ad emptionem vel venditionem alicuius rey, nisi propriam monetam meam iaccensem, cum ad hoc ceteras monetas excludamus et excipiamus, nisi quod recipiantur ad escambia prout debuerit et ubique terrarum consuetum est.

Decerno etiam quod nullus de hominibus meis propriis, aliqua ratione vel necessitate valeat, vel sit ausus a presenti die in antea hereditates aliquas regali iuri pertinentes aliquo modo alienare, dare, vel vendere alicui infantionum, sive alicui ecclesiarum vel ordinum, nec alicui alii, nisi propriis hominibus meis vicinis eorum, qui de illis hereditatibus debitum mihi impendant servitium. Tamen liceat eis qui voluerint se offerre ordini, dare tantum de mobili quantum voluerint et potuerint.

Quicumque autem contra huiusmodi stabilimentum meum venire presumpserit, sciat se proculdubio cum corpore et avere suo in posse meo esse incursum.

Data Iaccae mense novembri, per manum Iohannis Beraxensis, domini regis notarii et mandato eius scripta, Era Mª CCª XXXª Vª.

Huius rey testes tun: Guillelmus de Castellazol, Petrus Latronis, Eximinus de Lusia, Michel de Lusia, Petrus Pomar, Blascho Romeu, Adam de Alascuno, Arnaldus de Alascuno, Petrus Castang, Iohannes Porcheti.

Signum + Petri, regis Aragonensis et comes Barchinonensium.

Signum + Iohannis Beraxensis, domini regis notarii.

Sit notum cunctis, quod ego Petrus Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, previdens et cognoscens quod pro bonis decretis et institutionibus singule ville de Iacce bono in melius possunt augmentari; idcirco ad preces Acenarii Pardi et proborum hominum de Iacce concedo atque dono omnibus hominibus eiusdem ville, presentibus et futuris, quod nulli carnifices ab hac die in antea habeant aliquam licentiam seu potestatem vendendi carnes in ipsa villa de Iacca, nisi illas ad pondus vendiderint iuxta bonum arbitrium illorum qui fuerint iurati in Iacca, aut si ibi iurati deficerent.

Quicumque igitur contra huiusmodi donationem, pro tanta utilitate predicte ville concessam venire attemptaverit, pro pena quingentos morabitinorum se noverit proculdubio soluturum.

Data apud Tirasonam, mense septembri, per manum Iohannis de Berax, domini regis notarii et de mandato eius scripta, sub Era Mª CCª XLª Iª

Signum + Petri, regis Aragonum et comitum Barchinone.

Huius rey testes: Eximinus de Lusia, Arnaldus de Alascuno, Garcia Romei, Lupus de [en blanc] et Petrus mayordomus.

Signum + Iohanis de Berax.

Manifestum sit cunctis, quod ego Petrus Dei gratia rex Aragonensium et comes Barchinonensium, ad preces proborum hominum de Iacca, et ad incrementum et melioramentum eiusdem ville, dono et concedo eis et omnibus in eadem villa habitantibus et habitaturis, quod ab hac die in antea ipsis dantibus firmantias directi et directum complentibus, nullus audeat infringere sive invadere domos eorum, neque aliquas res eorum inde extrahere, aliqua ratione sive occasione que ob fortiam sive violentiam dinoscitur pertinere.

Quoniam qui faceret, iram et indignationem meam se noverit incursurum, et nichilominus prefata donatio firma et stabilis permaneat, et pro pena quingentos aureos mihi dabit.

Data Osce, kalendas novembris, per manum Iohannis Beraxensis, domini regis notarii, et mandato eius scripta a Petro, scriptore, Era Mª CCª XLª Iª.

Signum + Petri, regis Aragonensis et comes Barchinonensis.

Huius rey testes: Arnaldus de Alascuno maior domus, Eximinus de Lusia senior in Sos, Garcias Romey senior in Calatayub, Petrus de Alchala in Oscha.

Signum + Iohannis Beraxensis.

In Christi nomine.

Sit notum cunctis, quod nos Petrus Dei gratia rex Aragonensium et comes Barchinonensium; attendentes quod res est amica iustitie, aurem de facili honestis supplicantium precibus inclinare, et quod reges et principes terre subiectum sibi populum tenentur gratis beneficiis et perpetuis libertatibus decorare, et ab eo iniuriam et impressionum gravaminia quelibet penitus removere, ut eos tota mentis intentione et fidei sinceritate amplexantes, in quorum obsequiis devotius et sollicitus perseverunt, pro et terre defensione quibuslibet se periculis exponentes; idcirco corde bono et animo volenti, per nos et successores nostros damus, concedimus et laudamus vobis, universis civibus nostris de Iacca, maioribus et minoribus, tam presentibus quam futuris, omnique progeniei et posteritati vestre in perpetuum, qui nobis in hostis et cavalcatis aliisque serviciis servitis, et illis omnibus tantum qui in vestre vicinitatis societatem aliquando redire, et vobiscum in hiis participare voluerint, ut ab hac hora in antea non detis nec dare teneamini unquam, per totam terram nostram, de rebus et mercibus vestris quas portaveritis vel duxeritis, lezdam aliquam vel pedagium, vel portaticum vel usaticum aliquod, vel toltam ver fortiam, vel consuetudinem novam vel veterem constitutam vel constituendam, sed ab hiis omnibus et singulis eorumque solutione et exactione sitis vos et vestri, ex hoc nunc et in seculum seculi, franchi, liberi, immunes et quitii, in omni locho terre et dominationis nostri, mari scilicet et terra et aqua dulci.

Preterea vestris precibus annuentes, damus vobis et posteris vestris et concedimus in perpetuum, ut nullus vestrum per totam terram nostram pignorari aut marchari possit, aud res vestre alique alicubi detineri, aud aliquatenus impediri ab aliquo vel aliquibus, nisi ille cuius res fuerint, pro se principalis debitor fuerit aut pro aliis fideiussor.

Damus etiam et concedimus vobis ut habeatis forum sive consuetudinem anni et diei per secula cuncta, et per illum vos et vestri semper defendere vos valeatis in omni facto sine contractu emptionis, venditionis, donationis, impign[or]ationis et cuiuslibet adquisitionis.

Liceat etiam vobis et successoribus vestris, in perpetuum, ex nostra nostrorumque concessione et permissione, emere et in pignus accipere libere et sine omni contrarietate et vinculo, et quibuslibet aliis iusticis modis adquirere et abere, et vobis plenarie vendicare, domos et quaslibet hereditates iudeorum et sarracenorum nostrorum, et aliorum quorumlibet hominum sublimium et infimorum, et de vobis ipsis, secundum quod inter vos predictis modis unus ab altero aliquid possessionis vel alterius rei abere et obtinuere voluerit.

Petitione adhuc vestre grato concurrentes assensu, cartas vestras omnes super quolibet facto vel casu negocio vobis a predecessoribus nostris factas atque concessas, vobis omnibus supradictis et cuncte generationi vestre laudamus et confirmamus, sine aliqua retentione, ad plenum et presentis scripti patrocinio communimus per nos et successores nostros, et eas bonas, veras, legales, et omni vitio et falsitate carentes, perpetuo iudicamus. Volentes, statuentes atque mandantes, eas omnes in omnibus et per omnis obtinere robur et vigorem perpetue firmitatis, salva tamen fidelitate nostra.

Hec autem servantes, omni gaudio et prosperitate fruantur, et cum sanctis et electis Dei semper gaudeant et letentur. Non servantes vero confundantur et contricione duplici conterantur, et cum Iuda Scariothis partem teneant et abeant in locho ubi erit fletus et stridor dentium.

Et ut autem pena temporalis non desit eis qui huiusmodi attemptaverint violare, iram nostram et indignationem tamquam lesores regia magestatis semper se noverint habituros, et insuper pro contemptu mandati nostri et transgressione concessionis et constitutionis nostre, mille aureorum pena absque alicuius excusationis remedio a nobis proculdubio feriendos.

Data Iacce, XVI kalendas iulii Era Mª CCª XLª sexta; anno Dominice Incarnationis Mª CCª VIIIº.

Per manum Ferrarii, notarii nostri.

Excipimus autem ab hac franchitate vobis predictis concessa omnes franchos et infanzones, per cartam vel alio modo; statuentes ut per totam terram nostram de rebus suis lezdam et omnem consuetudinem dare teneantur ubique, donec in vestram vicinitatem redierint.

Signum + Petri, Dei gratia regis Aragonensium et comitis Barchinonensium.

Testes huius rei sunt: comes Sancius, dominus R. episcopus Cesaraugustanus, dompnus G. episcopus Oscensis, dompnus P. prior Montis Aragon, dompnus G. dechanus Tirasonensis, dompnus S. de Aunes archidiaconus Oscensis, Garcia Romei, Blascho Romei, Azenarius Pardi, Mathalon, Pedro de Pomar, Bernad de Castellazol, Michael de Lusia, Adam de Alascuno, don Ladron, Artal de Artosela, Bertrandus de Naya, Pedro Gotierrez maiordomus, Garsia Gutierrez, Arnaldus de Alascuno, Martinus de Canneto, Guillelmus de Alchalano, Didacus Ferrandi, Dalmatius de Craxello, P. de Craxello, Guillelmus de Montecathano, A. de Fuxano, Guillelmus R. de Montecathano, Berenger de Petra Mola.

Ego, Ferrarius, notarius domini regis, scribi feci mandato ipsius, et apponi post diem et annum linea ultima, a loco ubi dicitur "excipimus" usque "redierint", loco et die et anno prefixis.

In Christi nomine.

Sit notum cunctis, quod nos Petrus Dei gratia rex Aragonensium et comes Barchinonensium, volentes utilitati ville nostre de Iacca diligentius providere et habitatores eius in iure et iusticia conservare, volumus et mandamus firmiter in perpetuum statuentes, quod semper de cetero in villa de Iacca sint quatuor probi homines iurati, qui custodiant et conservent bene et fideliter omnia iura nostra et habitatorum eiusdem ville.

Et isti quatuor iurati sint franchi de omni questia, peita, pedido, et exactione ac demanda et fazcendera regali.

Tales vero iurati mutentur de anno in annum in mense ianuarii, et eligantur de quatuor plateis ville Iacce, videlicet de unaquaque platea unus eligatur iuratus, et instituatur consilio et assensu omnium bonorum hominum ville de Iacca.

Statuimus etiam et mandamus, quod si quis in hereditatibus hominum de Iacca, vel in aliqua ipsarum hereditatum miserit malam voces, et per forum terre fuerit inde convictus, dominus illius hereditatis habeat integre medietatem calonie que est LX solidos.

Similiter si aliqua demanda orta fuerit, in qua vel pro qua oporteat fieri batalliam, ille qui victor fuerit iuxta forum terre, habeat integre tertiam partem calonie que est LX solidos; de quaquidem calonia respondere teneatur ille qui fuerit fidantia de directo.

Hos autem foros omnes predictos et consuetudines, instituimus et volumus de cetero semper esse in villa de Iacca, et eos precipimus ab omnibus et singulis ibi per secula cuncta inviolabiliter observari.

Quicumque autem contra presens privilegium venire in aliquo attemptaverit, iram meam et penam mille morabatinorum dampno illato prius restituto in duplum se noverit, sine aliquo remedio incursum.

Enfranchimus etiam et franchos et liberos facimus predictos quatuor iuratos, ab omni hoste et cavalcata earumque redemptione.

Data aput Iacca, quarto idus februarii, per manum Ferrarii, notarii nostri, et mandato nostro et ipsius scripta a Bonanato, Era Mª CCª Lª.

Signum + Petri, Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone.

Testes huius rey sunt: Michael de Lusia maior domus Aragonis, Exemen Cornelii, Azenarius Pardi, Adam de Alascuno, Arnaldus de Alascuno, Eximinus de Ayvar, Garsias Pardi, Martinus Eneguez, Martinus Lupi de Novar, Philippus de Besquos merinus Iaccensis, Eleazarius reposterius Aragonum.

Signum [+] Bonanati, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit, locho die et era prefixis.

In Christi nomine.

Sit notum cunctis, quod nos Petrus Dei gratia rex Aragonensium et comes Barchinonensium, volentes homines nostros de Iacca in bonos usus et rectam consuetudinem reformare, volumus, statuimus et mandamus, quod ultra illos quatuor iuratos qui eliguntur singulis annis in Iacca, eligantur ibi singulis annis in festo Natalis Domini, a toto concilio, cum assensu et consilio senioris de Iacca vel ilius qui pro seniore ibi fuerit, sex boni homines iurati, qui prestito sacramento guident et disponant et gubernent civitatem de Iacca et omnes habitatores eiusdem et communia facta civitatis, et ponant et stabiliant ibi cotos, quos viderint bonos et utiles esse bona fide, secundum arbitrium suum, ad honorem Dei et ad commune comodum civitatis de Iacca et habitatorum eius, et ad utilitatem et fidelitatem nostram et omnium successorum nostrorum.

Mandamus itaque firmiter statuentes, quod ea que predicti sex iurati fecerint et ordinaverint, et stabilierint et mandaverint bona fide, secundum arbitrium suum, in civitate de Iacca ad communem profectum tocius concilii, et ad utilitatem et fidelitatem nostram, teneantur, custodiantur et observentur firmiter ab omnibus habitatoribus de Iacca, ac si nos de ore nostro proprio ea mandaveremus et ordinaremus.

Quicumque autem predictis iuratis extiterit contrarius vel inobediens aut rebellis, vel eos perturbare, aut hiis que fecerint et mandaverint contrahire vel contradicere attemptaverit, ita eum et eadem pena puniri volumus et mandamus, ac si mandato nostro contraisset et nobis inodebiens rebellis et contrarius extitisset.

Si vero aliquis in caminis et viis seu aliis locis habitatoribus de Iacca, vel mercatoribus aut viatoribus euntibus, stantibus vel redeuntibus, malum vel dampnum aliquod aut dedecus intulerit, et monitus a predictis iuratis et merino nostro Iaccensi, per ipsos vel per nuntium aut per literas eorumdem noluerit dampna et malefacta illata emendare, vel recusaverit aut maliciose distulerit exibere inde iuris plenitudinem in posse iusticie Iaccensi, et super huiusmodi fatiga directi, prefati iurati cum hominibus de dicta civitate ei vel rebus suis dampnum fecerint vel iacturam, ipsi iurati vel homines dicte civitatis non teneantur unquam inde ei vel suis, vel nobis aut nostris, aliquatenus respondere, nec nos nec nostri nec aliquis per nos, possimus eos unquam demandare vel convenire inde, aut contra eos super hoc questionem vel placitum aliquod suscitare, sed sint inde semper absoluti, liberi et quieti, et nos eis in hiis omnibus erimus actores et defensores, adiutores et valitores, bona fide, sine dampno eorum, iuxta sanum et utilem intellectum.

Data apud Alagonem, XIII kalendas decembris, per manum Ferrarii notarii nostri, et mandato nostro et ipsius scripta a Bonanato Era Mª CCª Lª.

Signum + Petri, Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis.

Testes huius rey sunt: Michel de Lusia, Eximinus Cornelii, Garsias Romei, Acenarius Pardi, Arnaldus de Alascuno, Lop Ferrench de Luna, Blaschus de Alagone, Gomez de Luna. Arnaldus Palacini, Martinus Lupi de Novar, Petrus de Navascos.

Signum + Bonanati, qui mandato domini regis et Ferrarii, notarii sui, hoc scripsit locho die et era prefixis.