Logo UJI
ARXIU VIRTUAL JAUME I
Documents d'època medieval relatius a la Corona d'Aragó
Testament de Jimén de Urrea
18 de desembre de 2009
Després d'uns mesos dedicats a altres tasques, ja podem continuar amb la introducció de documents dins l'arxiu virtual. És el torn ara d'un document molt interessant: el testament atorgat per Jimén de Urrea, un dels cavallers aragonesos més significatius de l'entorn de Jaume I en els anys de la conquesta valenciana. Atorgat l'any 1240, poc abans d'incorporar-se a la campanya militar, en ajut del rei, ens facilita una informació molt important relativa al seu entorn pròxim.

1240, novembre 30
Testament de Jimén de Urrea, atorgat abans de tornar a participar en la campanya militar de conquesta del regne de València, al servei de Jaume I
Arxiu Històric Provincial. Zaragoza. Manuscrit: Origen y desçendencia de la casa de Urrea. Escrita per Jayme de Abiego. Escrita al darrer quart del segle XVI, ff. 12v-16r
Es tracta d'una còpia prou acurada del testament, tot i que conté algunes errades i, a més, planteja dubtes de lectura d'algunes paraules i en especial d'alguns topònims. Té una pèrdua de paper en la part inferior de les pàgines, que impedeix llegir algunes paraules. També té una errada en la datació, i allí on diu "quarenta y ocho" sembla que deuria dir "setenta y ocho"

In Dei nomine.
Hec est carta et memoria de testamento quod ego facio, dompnus Eximinus de Urrea, cum meo bono censu et memoria, estando in hospitali in Letux, et hoc tamen facio cum assensu et voluntate, concesione et libito domine Marie Rodriguez, uxoris mee, volendo hire in hoc exe[r]citu Valencie, ad honorem et serbicium domini regis.
Primo dimitto, dono et concedo corpus meum et animam meam, Deo et beate Marie genitricis sue, et monasterio de Rota, ubi corpus meum volo, praecipio et mando honorifice sepelliri.
Et volo et mando quod persolvantur monachis dicti monasterii de Rota ducentos morabatinos alphonsinos boni auri et recti ponderis, et triginta caficia tritici, decem caficia ordei, et quadraginta caficiam centeni.
Et laxo ad meam uxorem dominam Mariam Rodriguez, omnia iura et directa sua, sicut habere debet bona et legalis uxor et honorata, quod habeat perfecte in bonis sui mariti.
Ittem, laxo eidem mille morabatinos alphonsinos, de quibus faciat quicquid ei placuerit.
Et laxo ad monasterium de Luco totam meam hereditatem quam habeo in Amara ac in suis de testamentis; et si forte aliquo modo predicte monachi iste istam hereditatem habere non poterunt aliqua ratione, mando uxori mee domine Marie Rodriguez et filiis meis, vel illis qui mea hereditabunt bona, quod donent tantum de mea hereditate ad dictas monachas de Luco quod valea[t] bene quingentos marabatis alphonsis, et ad monachas de Peraman centum morabatinos.
Et laxo et mando quod donent ad induendum, ad ducentos pauperes, capas, [tu]nicas, pannos et caligas et sotulanos, et don[ent ad come]dendum et bibendum ad octocentos pauperes.
Et laxo et mando quod canent pro anima mia decem mille missas, et de dictis misis canent in ecclesia sancti Salbatoris Cesarauguste duas mille missas, et in ecclesia de Rota canent duas mille missas, et in ecclesia de Belchite canent trecentas misas, et in ecclesia de Letux canent centum missas, et in ecclesia sancti Petri de Lagata canent centum missas, et in ecclesia de Amara canent centum misas, et in ecclesia sancti Bartholomei de Alcanniz canent centum misas, et in ecclesia de Aladum canent centum missas, et in ecclesia de Viota canent ducentas misas. Istas decem mille misas supra scriptas rogo et mando domine Marie Rodriguez, uxori mee, quod faciat illas cantare in istis supra scriptis locis, vel ubi ipsa prius voluerit.
Et laxo Dominico de Senia, illam hereditatem meam de Val de las Vinnas omnibus diebus vite sue; et post dies vite sue mando quod dicta hereditas revertatur Petro Eximeno filio meo et domine Marie Rodriguez; et mando quod persolvatur ei totum illud debitum quod ipse monstrabat per suos albaranos postremos, qui ultimi fuerunt facti inter me et ipsum, et persolvatur ei totam illam manlietam vel dispensam quam ipse poterit mostrare per suos compotos.
Et laxo domino Beltrando de Noallis trecentos marabatinos alphonsinos.
Et laxo Joanni de Trillo centum marabatinos alphonsi[nos].
Et laxo Petro Sami de Luco centum morabati[ni]s alphonsi[nis].
Et laxo Ferrando de Lusia trecentos solidos bone monete jaquensis.
Et laxo Lupo Algurao ducentos solidos jaquensis.
Et laxo et mando quod donent dompno Garçia de Victra quinquaginta morabatinos alphonsinos, quod [e]i debo dare.
Et dompno Martino filio dompni Be[rtra]ndi de Noallis, ducentos marabatis alphonsi[nis].
[Et ……]a de Luco ducentos solidos jaquensis.
Et laxo P[ere]grino, filio dompni Joannis de Sangüesa ducentos marabatis alphonsi[nis], et cum his sit ipse pacatus de illis morabatinis treballi sui, et de omnibus aliis debitos quos ego debeam dare dompno Joanni de Sangüesa patri suo.
Hec sunt debita:
Debeo dompno Lupo de Barbario quinquaginta morabatinos alphonsinos.
Garcia d’Uroz decem et octo caficia tritici.
Dompno Raymundo de Stada centum quadraginta morabatinos alphonsinos.
Et filio dompno Roderici de Grisem quadraginta morabatinos alphonsinos.
Et Dominico Martini ducentos solidos jaquensis.
Et Eneco, filio dompni Joannis Garcez, centum triginti morabatinos alphonsinos.
Et dompno Petro de Luco, quadraginta morabatinos alphonsinos.
Et Vitali d’Estruz, docentos solidos jaquensis et septem morabatinos alphonsinos.
Et Petro de Nuce triginta morabatinos alphonsinos.
Et Valerio Sartui decem et septem morabatinos alphonsinos.
Et Raymundo Romi septem morabatinos alphonsinos.
Et totum illud debitum de filiis Pomari, coquerii, illud quod remansit per solvendum illis mostrantibus illud cum veritate, quod persolvatur eis totum.
Et Petro Castani mille ducentos et quatuor solidos et octo denarios jaquenses. Et de istis denariis Petri Castanii puto inde habere pacatos et ipse ducente veritatem quod remansit persolvendum, volo et mando quod persolvatur ei.
Et dompno Lupo de Rueda et suis fratribus septuaginta morabatinos alphonsinos.
Et Eximeno de Segarra nobenta solidos jaquensis.
Et filiis Petri Aquilonis triginta solidos jaquensis.
Et Ferrando, qui manebat in Chodos, sesaxinta solidos jaquensis.
Et dompno Garçia Eximeno de Usa triginta quinque morabatinos alphonsinos.
Et filiis dompni Aznaris, de Las Useras, per unam cardam, centum solidos jaquensis.
Et domno Fortunio Lupi de Sadaba, unam [gu]arniçionem seu lorizam caballi vel duce[ntos so]lidos jaquensis pro ipsa.
Et volo et mando uni[versis] baiulis meis, qui hereditates meas tenent, et omnibus aliis qui iam tenuerunt per me et pro me dispensant computent cum domina Maria Rodriguez, et se aliquid consequti sunt ipsi pro iure mostrando, mando domine Marie Rodriguez quod persolvat eis totum.
Et debeo Joanni Valerii et suis sociis centum septuaginta besantes in plata.
Et Joanni Cordis, de Amara, ducentos solidos jaquensis.
Et mando emendare illum panem quem pacaverunt homines de Oliet et de Alançon.
Et dompno Petro de Susario, fideiusionem in qua eum posui.
Et Joanni de Ainsa, de Albalate, centum octo solidos jaquensis.
Et dompno Berengario de Ricla, ab illa hostatica quam ipse tenuit in Cesaragusta pro me si aliquid ipse pacavit pro me quod ego non persolvi, et ipse dicente veritatem Deo et anime sue, mando quod persolvatur ei totumquicquid per me pacavit.
Et dompno Yordano de Gabarda triginta morabati[ni]s alphonsinis.
Et dompno Bartholomeo de Singa illud quod dixerit in rei veritate, quod illi solvatur pro illa fideiusoria in qua ego posui ipsum per manis dompni Petri Eximini.
Iste sunt forcie quas ego dominus Eximinus de Urrea feci, quibus me ten[e]or et fateor pro pecatores, et supplico Deum ut dimittat nobis eas.
Et volo et mando domine Marie Rodriguez, uxori mee, et filiis suis et meis, vel illis qui bona mea hereditabunt, quod persolvat totum hoc:
Primo, in Lezina Corba, filiis Sancii Gastonis octingentos solidos jaquensis, et illam aliam forciam quam illi poterumt mostrare iure, quod persolvatur eis domina Maria Rodriguez et filii mei, vel illi qui mea hereditabunt bona.
Et unum hominem de Molina, de capronibus quod amis[… …]ntum dompnus Sancius de Virol amicabi[liter de]dit pro bono ut ei persolvatur.
Et in Daroca a a[…]ns illas septuaginta obes.
Et hominibus de la […..] septuaginta obes.
Et illud quod cepit dompnus Eximinus Sancii Martini, mandato meo, in Aguaron, Damiano de Marta.
Et illas alias forçias quas feci in Aguaron, illis mostrantibus illas pro iure, ut persolvantur eis totas.
Et filiis Dominici de Moara centum quinquaginta solidos jaquensis, et illas bacas quas aduxit de Xaulim Joanni de Cellis.
Et hominibus de Luco quingentos solidos jaquensis.
Et hominibus Sancti Bartholomei de Alcanniz mille solidos jaquensis, et illas bacas quas ceperunt homines mei de Ailes et de Villanoba.
Et illam forçiam quam feci Joanni Compan, Calatorao, ipso mostrante ipso iure.
Et Joanni de Abunda et hominibus de Morata, illas bestias quas remanserunt eis, ad emendandum, ipsis mostrantibus cum veritate.
Et Joanni d’Osca quatuor bobes qui fuerunt capti in Marecha.
Et Stephano de Azuara duas baccas.
Et illum mulum qui fucratus fuit in vigilia sancti Bartholomei, de Alcaniz.
Et illum alterum mulum Joannis de Cairena.
Et in Grisem, Dominico Remolinos, duo caficia tritici.
Et hominibus de Albelda viginti obes.
Et dompno Eximeno de Villario unam equam.
Et Cepriano de Montalban ducentos solidos jaquensis.
Et hominibus de Graus quatuor centum obes que venerunt vel ribaberunt in Remolinos.
Et illud debitum quod de mandato nostro dompnus Ferdinandus de Azuara, ipso mostrante illud veritate, quod persolvatur ei totum.
Et sancte Engraçie de Montaneis septem centum obes, et quas eis cepi, et si poterunt mostrare veritate quod plus eis cepi, [….. p]ersolvantur eis totas.
Et filiis Sancii [….. et] dompne Marianis, septem centum solid[is …..].
Et fratribus Templi mille ducentas obes.
[Et hom]inibus de Valtierra ducentas obes, et illos mulos et asinos, et totum quicquid ipsi mostraverint veritate, quod illis persolvant.
Et Egidio de Aludum et aliis tribus sociis suis qui portaverunt asinos hominibus de Mochos, quod dent eis unicuique centum tres solidos jaquensis.
Hominibus de Çerbera centum capras.
Et hominibus de Codos illas obes quas ipsi dixerit in rei veritate, quod emendent illas.
Et hominibus Alastante et de illis aldeis que sunt ibi prope mille obes quas adduxerunt dompnus Petrus Luppi de Caponis, et alii mei milites.
Et Raymundo de Cofora septuaginta obes.
Et mando quod emendent totam illam malefactam quam ego feci quando ibi currendum ad Molinam, illam quam poterunt mostrare veritate, cum consilio tamen fratrum predicatorum et abbatis de Petra, ita tamen ut anima mea possit esse sine pecato de hoc, et illas domos quas domina Maria Rodriguez et filii mei, reperta veritate, qui intraverunt in compoto et illis hominibus Castella qui ribaberunt in Chodo quando dompnus Eximinus Petri illam tenebat, et propter bacas quas duxerunt de Castella, ducentos solidos jaquensis.
Ittem, mando quod emendent illas obes quas duxerunt in Letux et in Sancto Bartholomeo, quando erat illa guerra inter me et homines Darocenses, illos tamen emendando mihi illam malefactam quam mihi fecerunt in Aladum.
Ittem, laxo Eximino Petri de Darocha, totam illam meam hereditatem de Urrea ab integro, cum illo furno, et mando quod emendant domine Eve filie mee, et dom[ine Ma]rie Rodriguez quingentos morabatin[os alphonsinos].
Et mando quod dompne Anne, filie nutric[is ….. tr]ecentos solidos jaquensis.
Et laxo Petro Exi[mino fil]io meo et filio domine Marie Rodriguez, Chodos cum toto illo iure, quod ibi habeo vel habere debeo sine pecato anime mee.
Ittem, laxo predicto Petro, filio meo, Aladum castellum et villam similiter ad hereditatem suam propiam cum omnibus terminis suis heremis et populatis.
Ittem, laxo eidem Petro Eximeno, filio meo, et domine Marie Rodriguez, Sanctum Bartholomeum castellum suam propiam cum omnibus terminis suis heremis et populatis.
Ittem, laxo predicto Petro Eximeno, filio meo, Segura cum illo iure quod ibi habeo vel habere debo.
Ittem, laxo predicto Petro, filio meo, Camaras cum toto iure quod ibi [habeo] vel habere debeo.
Ittem, laxo predicto Petro Eximeno, filio meo, hereditatem de Viota totam ab integro, et illam hereditatem de Vielsa, et Franchanes, cum omnibus terminis et cum omnibus suis pertinenciis ab integro.
Ittem, post dies dompni Petri Luppi de Capanis, laxo predicto Petro Eximeno, filio meo, totum illud directum quod habeo vel habere debeo ab integro in Eviça.
Ittem, laxo ad Sanciam Eximin, filiam meam et domine Marie Rodriguez, castellum et villam de Letux cum omnibus terminis suis, et cum omnibus pertinenciis suis ab integro, et duos mille morabatinos alphonsinos.
Et laxo Guillerme, filie mee et domine Marie Rodriguez, castellum et villam de Marranos, cum omnibus terminis suis, heremis et populatis, et septingentos morabatinos alphonsinos. Et illam hereditatem meam de Pleytas totam ab integro.
Et mando quod omnes filios et [filie quod] habeo de dompna Maria Rodrigu[ez ….. ….. ….. si]mul partiantur et dibida[ntur] heredit[atem] meam de Belchite totam [ab in]tegro; et casas et hereditatem meam de Burriana heremiam et populatam.
Et laxo filio meo, de Aladum, quatuorcentos morabatinos alphonsinos.
Et laxo filie mee, de Luco, ducentos morabatinos alphonsinos.
Et mando quod domina Maria Rodriguez, uxor mea, antequam debita mea persolvantur et mee laxie, et mee forcie, et mee raxine sive roparias, sed meum por Almarine, quod persolvat de predictis redditibus meis et de meis hereditatibus totum istud dominus Petrus Luppi de Caponis, et dominus Eximinus Petri de Daroca, et quod teneant Petrum Eximini cum omnibus hereditatibus suis, donec omnia ista predicta sint persoluta de consilio et mandato domini regis Aragonum.
Et supplico et peto misericordiam domino regi Aragone, ut per illum serbicium quod ei feci quod valeat adiubet et amparet uxorem meam et filios meos et vassallos meos quando opus fuerit.
Actum fuit hoc coram presencia domini Vicencii, episcopi Cesaraugustanensi, et fratris Raymundi abbatis de Rota, et fratre Bernardo priore predicatorem, et domino Petro Eximini Daroce, et domino Petro Luppi de Capanis, et domino Bertrando de Noallis, et domino Bertrando de Luxant, et domino Raymundo d’Escata, et domini Ferdinandi de Rota, et domini Garcie La Sella, secundo calendas decembris Era mil doscientos y quarenta [sic] y ocho, que son años del Señor mil docientos y quarenta.
Adam d’Escata hoc scripsit et hoc sig+num fecit


© 2006 - Universitat Jaume I - Arxiu virtual Jaume I