[Privilegia prelatorum, religiosorum et omnium clericorum, in curia Ilerdensis]

In Christi nomine.

Sit notum cunctis quod cum nos, Jacobus, Dei gracia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; et venerabilis Benedictus, Dei gracia Terrachonensis archiepiscopus, Bernardus Elnensis, Petrus Pampilonensis, Arnaldus Cesaraugustanensis, B. Vicensis, Dominicus Oscensis, Arnaldus Barchinonensis, Petrus Gerundensis episcopi, et Guillermus de Montecatheno, Ilerdensis, et B. de Olivella, Dertusensis, et frater Hugo de Iohis, milicie Templi, et frater Geraldus Amici, Hospitalis Jherosolimitani, magistri in Aragonia et Cathalonia, et abbas Rivipullensis, Populeti, de Cuxano, Montis Aragonum, Sancti Johannis de Pinna, et Arnaldus, prepositus Terrachonensis, et multi alii ecclesiarum prelati, viri religiosi et clerici, barones et milites; essemus in curia quam in Ilerde civitate celebravimus personaliter constituti pro statu terre nostre in melius reformando, et pace et treuga inviolabiliter observanda, dicti archiepiscopus, episcopi et prelati, et magistri Templi et Hospitalis, et alii viri religiosi et clerici, nos, humiliter rogaverunt quod privilegia et libertates, per nos et predecessores nostros eis concessas et concessa, et quedam alia que continentur inferius, deberemus eis concedere et eciam confirmare.

[1] Nos, igitur, rex predictus, predecessorum nostrorum vestigiis inherentes, qui libertates et privilegia ecclesie, et viris religiosis, tanquam viri catholici concesserunt, et munificencias et donaciones fecerunt et labores volunctarii subierunt, ut quietem ecclesiis et subditis prepararent, concedimus et sollempniter confitemur cum hoc publico instrumento perpetuo valituro, quod nos et successores nostri tenemur, ex debito regalis officii, deffendere prelatos et clericos, et religiosos, et homines et bona eorum nostris propriis sumptibus et expensis, et ad hoc faciendum in presenti nos astringimus successores nostros relinquentes ad similia obligatos.

[2] Item, nolumus quod aliquod preiudicium paretur ecclesiis, vobis archiepiscopo, episcopis et magistris, et aliis viris religiosis, et ecclesiarum prelatis et clericis, vel hominibus vestris, nec successoribus vestris, propter collectam peccunie quam nunc facitis hominibus vestris, pro tuicione et defensione vestra et vestrorum bonorum et hominum facienda.

[3] Item, concedimus vobis quod vicarii et baiuli nostri, iurent in posse episcopi diocesani, publici in presencia populi, quod fideliter exerceant iusticiam, et quod propter hoc peccuniam non recipiant, et quod defendant vos, clericos, et homines vestros et vestrorum, et eorum bona, viriliter et potenter.

[4] Item, concedimus vobis quod vicarii, baiuli et subvicarii, et alii officiales nostri iurent in posse episcopi diocesani, observare treugas et paces, et quod fideliter dent partem suam episcopis, secundum quod in instrumento pacis et treuge plenius continetur. Et hoc iurent subvicarii in Aragonia, ita quod subvicarii suum salarium recipiant consuetum. Episcopi autem, nichil recipiant in Aragonia, cum hoc non sit de consuetudine observatum.

[5] Item, promittimus bona fide quod defendemus vos, et alios prelatos et clericos, et viros religiosos, et homines et bona vestra, et eorum, contra depredatores et pacis et treuge violatores, et quoscumque alios vos vel ipsos contra iusticiam aggravantes.

[6] Item, promittimus quod observabimus et faciemus observari paces et treugas, prout in forma ipsius pacis lacius continetur.

[7] Item, promittimus quod emendabimus omnes iniurias, vobis et vestris hominibus, per nos et nostros factas, et restituemus ablata, et quod vos nobis illud idem similiter faciatis.

[8] Item, promittimus vobis quod persequemur falsarios monete nostre, et ipsos prout iustum fuerit puniemus.

[9] Item, volumus et concedimus vobis quod non exigatur a vobis nec ab aliis prelatis et clericis et viris religiosis, in tota terra nostra, vel in mari, leuda vel pedagium pro rebus vestris, et ad usum vestrum emptis tantum, nec impediemus per nos vel per alium quo minus possitis libere res vestras transfferre per mare aut per terram ad quecumque loca volueritis, nisi hoc prohiberetur propter sterilitatem vel caristia nimiam et evidentem terre, de blado per mare ad partes alias non portando. Per istud vero capitulum, non intelligimus nec volumus quod iuri seu libertati domini archiepiscopi vel ecclesie Terrachonensis in aliquo derogetur.

[10] Item, concedimus et confirmamus vobis, eclesiis et monasteriis, locis religiosis et aliis episcopis, abbatibus et prelatis, et clericis, et viris religiosis, et hominibus vestris et ipsorum, omnia privilegia et libertates per nos et predecessores nostros, vobis et ipsis concessa, nisi talia essent privilegia que de iure vel de foro regni Aragonum essent merito revocanda.

[11] Item, concedimus quod vicarii vel subvicarii, baiuli vel [...] nostri, non faciant questiam nec exaccionem bladi, ovium nec alterius cuiuscumque rei vobis vel aliis clericis ac viris religiosis vel hominibus vestris vel eorum. Et si forte in aliquo istorum contrafacerent, promittimus vobis quod nos illud integre infra duorum mensium spacium postquam requisiti fuerimus emendari et restitui faciemus.

[12] Item, concedimus quod cum aliquis fuerit excommunicatus legitime, in iudicio ad agendum non admittatur in foro seculari, sed potius repellatur quousque fuerit absolutus.

[13] Item, concedimus vobis, archiepiscopo, quod sit salvum ius vestrum vobis et ecclesie Terrachonensi, generaliter et specialiter, in omnibus supradictis, et sit nobis ius nostrum salvum similiter in eisdem.

Et ut supradicta omnia et singula maiori gaudeant firmitate, iuramus per Deum et hec sancta IIIIor. Evangelia corporaliter a nobis tacta, et per Crucem Domini, quod omnia supradicta et singula observabimus et attendemus bona fide et sine enganno, et observari etiam firmiter faciemus, et contra non veniemus per nos vel aliam interpositam personam. Sic nos Deus adiuvet et hec sancta Dei Evangelia.

Et ad omnia predicta et singula firmiter observanda et complenda, volumus heredes et successores nostros perpetuo obligatos.

In testimonio autem premissorum, presentem cartam sigilli nostri munimine fecimus roborari.

Actum est hoc Ilerde, II nonas aprilis anno Domini Mº CCº LVIIº.

Sig+num Jacobi, Dei gracia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Testes fuerunt archiepiscopus, episcopi et viri religiosi predicti, Raymundus de Cardona, Raymundus de Montecatheno, Hugo de Segarch, Eximinus de Focibus, Bernardus de Sancta Eugenia, P. de Montecatheno, Gaufredus de Rochabertino, Guillermus de Castro Novo, Raymundus de Urgio.

Sig+num Michaelis de Alcoario, qui mandato domini regis, pro domino fratre Andrea, episcopo Valencie cancellario suo, hec scribi fecit loco die et anno prefixis.

In Christi nomine.

Notum sit cunctis quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum et regni Maioricarum, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; predecessorum nostrorum sequentes vestigia, apud Terrachonam, in generali curia constituti, habito consilio episcoporum et aliorum ecclesie prelatorum, et magistrorum Templi et Hospitalis, ac nobilium subscriptorum, ad honorem Dei et subditorum nostrorum, paces et treugas ultimas, quas olim fecimus Barchinone, quando ivimus ad Maioricas, penitus renovantes et iterum confirmantes ea, que de nostris regalibus et de ecclesiis kathedralibus et aliis per Cataloniam constitutis, de clericis et locis religiosis, de venerabilibus domibus Hospitalis et Templi, cum omnibus rebus suis et hominum eorum mobilibus et immobilibus, sicut in cartis nostris plenius continetur, quedam capitula eisdem pacibus dignum duximus adiungenda, omnem superfluitatem a nobis penitus resecantes, ut cum Dei auxilio infideles barbaras naciones expugnemus, salvis in omnibus usaticis et consuetudinibus Barchinone.

[1] In primis, statuimus quod omnes homines de pede, tam rustici quam villani, sive sint nostri sive ecclesiarum vel locorum religiosorum, sive militum, sive de alodio sive de feudo, cum gerra et sine gerra, sint sub pace et treuga firma et secura, sub fidelitate et legalitate nostra, cum omnibus rebus suis,mobilibus et immobilibus, exceptis personis illorum qui in cavalcatis inventi fuerint, vel forte caperentur in castro vel forcia aliqua expugnata. Verum tamen postquam reversi fuerint de cavalcatis, sint salvi et sub ipsa pace liberi et securi, cum suis bestiariis grossis et minutis, ortis, campis et vineis, domibus, possessionibus, arboribus cuiuscumque sint generis, ac rebus alias, mobilibus et immobilibus, que dici vel cogitari possunt ad eosdem homines pertinentes, exceptis latronibus et raptoribus manifestis.

[2] Item, statuimus quod nullus homo capiat per se vel per alium nec raubet nec raubari faciat aliquem hominem de genere laicum vel clericum, nisi ipsum acuidaverit antea per quinque dies. Et hoc intelligimus de illis qui non sunt in gerra nec sunt valitores alicuius gerre. Et qui ceperit vel interfecerit eum sit statim traditor.

[3] Item, statuimus quod nullus vicarius noster vel aliquis homo de vila pignoret aliquem militum vel eius hominem, vel ecclesiarum vel locorum religiosorum, vel faciat eis aliquod malum pro aliquo malefacto debito vel delicto, nisi primum invenerit fatigam directi in eo vel in domino suo. Quam si invenerit, possit suum debitum pignorare in omnibus rebus suis, exceptis personis hominum et animalibus aratoriis, que omnia sint in pace. Eodem modo, milites vel eorum homines, nec homines ecclesiarum vel locorum religiosorum, non possint nostros homines nec alios pignorare nec malum eis facere, sine premissa fatiga inventa in nostris hominibus, vel nobis vel in vicario sub quo nostri homines fuerint constituti.

[4] Item, statuimus quod nullus reptatus de bauzia sustineatur in nostra curia vel alibi, nisi se purgare voluerit de bauzia, secundum consuetudinem Barchinone.

[5] Item, statuimus quod nos nec aliquis subditus noster, non comedamus in die nisi de duabus carnibus semel, et de una istarum possint fieri assature, si alie assature et edi et porcelli defuerint. Et de istis duabus carnibus non possit preparari nisi uno modo. De una vero carne possit prandere vel cenare. Carnes vero salse sive sicce, vel venaciones, in istis duobus carnibus minime computentur. De quibus venacionibus ita statuimus ut ille qui ceperit eas, preparet sibi quot modis voluerit. Qui autem emerit eas, non possit preparare nisi uno modo, nec possit emere nisi de una venacione. Si vero dare sibi fuerint, faciat de ipsis ac si cepisset eas.

[6] Item, statuimus quod nos nec aliquis subditus nobis, non portet vestas incisas, listatas vel trepatas, nec portent in vestibus aurum vel argentum, nec aurifrigium, nec auripellum, nec setam sutam, nec cembelinum, nec erminium, nec lutriam, nec aliam pellem fractam vel retortam, nec aflibails, cum auro vel argento. Sed erminium vel lutriam integram simplicem solum modo in longitudine incisam circa capucium cape, et aperaturas manicarum que dicuntur braçaleres, et in capitibus manicarum et in mantellis similiter, et cotis sive garnatxiis.

[7] Item, statuimus quod nos, nec aliquis alius homo nec domina, demus aliquid alicui ioculatori vel ioculatrici, sive soldadarie seu milite salvatge, sed nos vel alius nobilis possit eligere et habere ac ducere secum unum ioculatorem, et dare sibi quod voluerit.

[8] Item, statuimus quod nullus filius militis qui non sit miles nec ballistarius, sedeat ad mensam militis vel domine alicuius, nec calcet caligas rubeas, nisi sit talis qui secum milites ducat.

[9] Item, statuimus quod ioculator, nec ioculatrix, nec soldataria, presentes vel futuri, nec illa que olim fuit soldataria, sedeant ad mensam militis nec domine alicuius, nec ad gausape eorundem, nec comedant nec iaceant cum aliqua dominarum in uno lecto vel in una domo, nec osculentur aliquam earundem.

[10] Item, statuimus quod nullus faciat aliquem militem salvaticum.

[11] Item, statuimus quod nullus faciat aliquem militem, nisi filium militis.

[12] Item, statuimus quod omnis homo, sive miles sive alius qui iverit cum domina generosa, sit salvus et securus, nisi fuerit homicida.

[13] Item, statuimus quod non fiant torneiamenta voluntaria, nisi fuerint in gerra.

[14] Item, statuimus quod per singulas civitates, et castella, et loca nostra, et nobilium et militum et locorum religiosorum omnium Catalonie, apud Ilerdam, et in locis Catalonie ubi currit moneta iaccensis, vendatur kaficium Ilerde frumenti ad precium viginti quinque solidorum, et kaficium ordei XV solidorum. Et in aliis locis ubi sunt diverse mensure, vendatur mensura illa secundum quantitatem kaficii Ilerde.

In Catalonia, ubi currit barchinonensis moneta, vendatur quarteria Barchinone de frumento ad plus X solidos, et quarteria ordei septem solidos, et de cibaria quatuor solidorum, quarteria siliginis VIII solidos.

Et in aliis locis Catalonie, ubi sunt diverse mensure, vendatur mensura illa secundum valorem et quantitatem quarterie Barchinone.

In episcopatu vero gerundensi, migeria de frumento ad plus vendatur VI solidos, et de ordeo IIII solidos. Migera de Monellis, de frumento IIII solidos et dimidium, et de ordeo III solidos. Et ad hanc racionem cetere mensure que sunt in episcopatu gerundensi, valeant et vendantur.

In Catalonia vero, ubi currit moneta acrimontensis, vendatur frumentum et ordeum ad valorem cambii iaccensis, et ad quantitatem mensure ilerdensis. Siquis vero, ex prestito debebit bladum, solvat predictam summam peccunie si maluerit et non teneatur reddere bladum pro blado. Valeat hoc statutum a festo sancti Iohannis de iunio usque ad unum annum.

[15] Item, statuimus quod per quamlibet civitatem et loca instituantur duo probi homines et fideles, secundum magnitudinem civitatis et loci, et unus clericus fidelis qui sacramento astringantur coram populo, quod predictum statutum in omnibus fideliter exequantur. Et si forte in hiis exequendis reperti fuerint culpabiles, puniantur a domino pena corporis et averi. Hoc idem iurent vicarius et baiulus locorum, et eadem pena puniantur.

[16] Item, statuimus quod omnes homines Catalonie, tam nobiles quam laici, quam iudei sive sarraceni, compellantur vendere bladum suum cuiuslibet generit sit sub frma predicta. Ita quod illi qui sunt de episcopatu ilerdense, urgellense et terrachonense, et dertusense, deducant bladum ad expensas suas et sue familie necessarias, secundum cognicionem eorum qui fuerint constituti, a tempore isto usque ad festum sancti Iohannis de iunio, et deinde usque ad unum annum.

Illi qui sunt de episcopatu Barchinone deducant expensas predictas usque ad festum sancti Iohannis, et de ipso festo usque ad unum annum residuum cogantur vendere.

Illi qui sunt de eiscopatu gerundensi et vicensi deducant expensas predictas usque ad exitum intrantis mensis iulii tantum. Residuum cogantur vendere dicto modo.

[17] Item, statuimus ut nullus debitor teneatur solvere suo creditori nomine usurarum, nisi XV aureas pro C in anno, et XII solidos pro centum, et non plures. Et secundum hanc quantitatem solvat de aureis quilibet suo creditori.

Iudei vero, accipiant pro C solidos viginti in anno, et non plures. Et si plus acceperint sint incursi nobis cum corporibus et averis. Et si forte debitores querimoniam ecclesie fecerint, currant eos per villam flagellando et amittant penitus peticionem.

[18] Item, statuimus quod quilibet sacramento manifestet predictis executoribus quantum bladum habeat. Et si in hoc repertus fuerit periurus, amittat totum bladum de quo se periuraverit.

[19] Item, statuimus quod nullus possit emere bladum, nisi de mense ad mensem, quantum sibi necesse fuerit et familie sue, secundum cognicionem executorum.

[20] Has novas constituciones observari a presenti die usque ad festum sancti Michaelis, et de eodem usque ad triennium continue completum, precipimus a nobis ipsis et ab aliis omnibus sub nostro dominio constitutis, eo salvo quod superius dictum est de termino bladi, et salvis pace et treuga et consuetudinibus ac usaticis Barchinone.

Qui contra ista capitula vel contra unum ex istis venerit, et infra decem dies ex quo amonitus fuerit, a nostro vicario non emendaverit, penam dupli sustineat.

Hec omnia iuramus, et iurari precipimus a nobilibus et militibus universis Catalonie; et qui iurare noluerit sit eiectus a pace et treuga, cum omnibus bonis suis, et excomunicetur ab episcopo diocesano.

Et quodcumque malum illi violatori istarum constitucionem evenerit, nullo unquam in tempore sibi emendetur.

Et si aliquid malum alicui ipse violator fecerit, ea racione illud malum sive dampnum, quodcumque sit, restituat in duplum et nos iuvabimus illum cui datum fuerit dampnum, et ab hominibus et vicariis nostris iurari faciemus viriliter et potenter.

Hec omnia facta sunt apud Terrachonam, XII kalendas aprilis anno Domini Mº CCº XXXº quarto, consilio subscriptorum prelatorum et nobilium virorum, qui nobiscum sunt in curia constituti.

Sig+num Jacobi, Dei gracia regis Aragonum et regni Maioricarum, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.

Berengarii, episcopi Barchinone. D., episcopi gerundensis. Berengarii, episcopi ilerdensis. P., episcopi dertusensis. B., episcopi elenensis. R. [Patot], magistri Milicie. H. de Fullalquer, magistri Hospitalis. P., infantis domini Maioricarum. N. Sancii. P. Hugonis, comitis Emporiarum, iuravit salvo iure et dominio suo in omnibus comitatus eius. E. Fulconis, vicecomitis cardonensis, iurantis. B. de Çaportella, iuravit. G. de Mediona, iuravit. Gaucerandus de Pinos, iuravit. Berengarius de Podio Viridi, iuravit. Dalmacius de Timor, iuravit. Berengarius de Podio Viridi, iuravit. G. de ça Guardia, iuravit. G. de Angularia, iuravit. B. de Sancta Eugenia, iuravit. Berengarius de Angularia, iuravit. P. de Cervaria, iuravit. P. de Querald, iuravit. G. de Cervaria, iuravit. P. de Grainana, iuravit. R. Berengarius de Ager, iuravit. G. de Montecatanao, iuravit. H. de Mataplana, iuravit. Gaucerandus de Rocaberti, iuravit. Dalmacius de Sancto Martino, iuravit. Gilabertus de Crocilles, iuravit. G. de Sancto Vincencio, iuravit. F. de Sancto Martino, iuravit. G. de Palacons, iuravit. R. de Palacio, iuravit. P. de Montecatano, iuravit. Gaucerandus de Cartaia, iuravit. Dalmacius de Castello, iuravit. Berengarius de Cervaria, iuravit. B. de Rocafort, iuravit. A. de Rubione, iuravit. R. de Grainanella, iuravit. P. de Angularia, iuravit.

[Tercia curia celebrata in Barchinona per dominum regem Jacobum primum]

Noverint universi quod nos, Jacobus, Dei gracia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispessulani; celebravimus curia apud Barchinonam dominica post festum sancte Marie marcii, in qua fuerunt presentes frater Petrus, Barchinone episcopus, Bernardus, Vicensis episcopus, D., abbas Rivipulli, Guillelmus de Montegrino, sacrista Gerundensis, Guillelmus, abbas Balneolensis, R., abbas Sancti Salvatoris de Breda, Guillelmus de Montecatheno, Raimundus Berengarii de Ager, Iacobus de Cervera, Bernardus de Sancta Eugenia, Raymundus de Montecatheno, Guillelmus de Cervilione, Guillelmus de Cardona, Raymundus de Cardona, Iacobus de Berga, Raymundus de Ribellis, Bernardus de Puigvert, Geraldus de Granyana, Guillelmus de Monte Cluso, Poncius de Cervera, Bernardus de Portella, Bernardus de Montserrat, et Bernardus de Sancto Vincencio, et multi alii milites et probi homines civitatis Barchinone.

[1] [Quod nullus possit reddere treugas addiatas]

Volentes etiam omnes maliciam et omnem occasionem infidelitatis inter nostros subditos penitus excusare, decernendo consilio omnium predictorum duximus statuendum, quod quicumque qui cum alio habuerit treugas adiatas, sive fuerit longum tempus sive breve, medio tempore non possit reddere treugas, nec possit facere malum alteri, nec treugas aliquo modo infringere nec racione pignoracionis nec aliqua occasione.

[2][Quod nullus qui habeat tenencias cum aliquo ad certos dies]

Similiter, quicumque habuerit cum aliquo tenencias ad aliquem certum vel certos dies, infra illas tenencias neque racione pignoracionis, neque alia racione vel occasione, possit malum facere alteri nec illas tenencias infringere. Et quicumque, infra tenencias vel treugas adiatas fecerit malum ei cum quo eas habuerit, seu pignoraciones fecerit vel malum aliquod intulerit, in duplo illas pignoraciones et dampna que fecerit emendet, facta prius restitucione dampni seu dampnum passo. Et de predicta pena dupli, medietas nobis, reliqua vero dampnum passo penitus applicetur, ita quod pignoracionibus factis et treugis sive tenenciis fractis, valeat minus fides sua, et possit inde reptari donec restitueret omne dampnum et penam dupli superius appositam.

[3] [Quod in causis secularibus non admittant leges vel decretales]

Item, statuimus de consilio predictorum, quod leges romane vel gothice, decreta vel decretales in causis secularibus non recipiantur, admittantur, iudicentur vel allegantur, nec aliquis legista audeat in foro seculari advocare, nisi in causa propria. Ita quod in dicta causa non allegentur leges vel iura predicta, sed fiant in omni causa seculari allegaciones secundum Usaticos Barchinone, et secundum approbatas consuetudines illius loci ubi agitavitur, et in eorum defectu procedatur secundum sensum naturalem. Iudices etiam, causis secularibus non admittant advocatos legistas, sicut superius dictum est.

[4] [Omnis causa cuiuscumque quantitatis fuerit, finiatur infra XL dies]

Item, statuimus quod omnis causa, quantecumque quantitatis fuerit, finiatur in XL dies computandos a die facti firmamenti, nisi tempus esse prolongandum causa testium vel instrumentorum que in remotis partibus haberentur, et quod de hoc fiat iudici plena fides per iuramentum, et quod detur eis dilacio secundum loci distanciam.

[5] [Diebus assignandis ad platicandum]

Item, statuimus quod dies assignentur partibus ad platicandum de tribus in tribus diebus, nisi fuerit causa inter militem et militem. Tunc enim assignentur dies de octo in octo diebus. Si autem in dictos XL dies contingeret ad nos aliquam parcium appellare, non currat ei dictum tempus XL dierum, set a die statuto eis a iudice ut coram nostra presencia debeat comparere compareant, et sint in curia nostra donec suam audiverint sentenciam.

[6] [De sumptibus et esmendis in causa]

Item, decernimus quod si ex culpa alterius partis currerint dicti XL dies ante causa decisionem, emendet alteri parti que sine culpa fuerit omnes expensas quas pro dicta causa eam oportuerit sustinere. Si autem ex culpa iudicis, dicte dies effluxerint sine cause diffinicione, emendet iudex partibus omnes expensas quas pro dicta causa eas opportuerit sustinere.

[7] [Quod non solvatur salarium advocatis]

Item, statuimus quod advocati iurent se non recipere salarium donec causa per diffinitivam sentenciam sint finita, sed caucionem possint idoneam exigere ut post diffinitivam sentenciam suum eis salarium exolvatur.

[8] [Item, statuimus quod in omni causa a partibus de calumpnia iuretur. Causa eciam prime appellacionis que erit super diffinitiva sentencia terminetur infra viginti dies. Causa secunde appellacionis terminetur infra X dies.

Predicta autem omnia et singula statuimus valere et observari in perpetuum, per nos et omnes successores nostros, a Sincha usque ad Salsas.

Datum Barchinone, III kalendas aprilis, anno Domini millesimo ducentesimo Lº primo.

[Constituciones pacium et treugarum illustrissimi domini Jacobi primi, apud Villam Francham]

Ad honorem Dei omnipotentis, qui actor pacis est et amator caritatis, et gloriose eius genitrici Virginis [Marie] et omnium sanctorum.

Nos igitur, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinone et dominus Montispessulani, predecessorum nostrorum sequens vestigia, publicaque utilitate tocius terre nostre consulere et providere volentes, habita deliberatione et consilio comitis S., procuratoris patrui nostri magni, et Eximini Cornelli, P. de Ahones, Guillelmi, Dei gracia vicecomitis Cardone, consiliatorum nostrorum, venerabilium patrum Sparagi, divina providencia Terrachone archiepiscopi, Guillelmi vicensis, Petri urgellensis, Poncii dertusensis, S. cesaragustani, episcoporum; et Cathalonie minoris, Gueraldi, Dei gracia vicecomitis Caprarie, [Guillelmi Raimundi de Montecatheno], per eandem graciam vicecomitis biarnensis, Arnaldi de Castro Bono, Raymundi Fulconis, Raimundi Galcerandi, Hugonis de Mataplana, Bernardi Saportella, Bertrandi de Saga, Hugonis de Terra Rubea, Petri de Cervaria, Raimundi de Montecaheno, Guillelmi de Angularia, Berengarii de Peramola, Arnaldi de Timor, Guillelmi Saguardia, Guillelmi de Oliva, et aliorum plurium nobilium Aragonie; civium et villarum, paces et treugas facimus et constituimus a Cincha usque ad Tortosam, et usque ad Salsas, cum suis finibus.

[1] Cum ea que divino cultui fuerint deputata, primo pre oculis debemus habere, in prima pacis constitucione, sub pace nostra et treuga ponimus omnes ecclesias cum earum cimiteriis et sacrariis, quia speciali hominum censura in bonis Dei intelliguntur, et cum omnibus rebus earum, mobilibus et inmobilibus et semoventibus, et cum hominibus et rebus earum.

[2] Item, sub hac pace et treuga ponimus et constituimus omnes clericos in quocumque sint ordine constituti, et monachos regulares et sanctimoniales, hospitalarios, templarios sive fratres Sancti Sepulcri, et omnes alios viros religiosos, et omnia monasteria et quelibet loca religiosa, et omnes homines et possessiones eorum, et alias res mobiles et immobiles et semoventes.

[3] Item, emunitates et salvitatis Templi et Hospitalis Iherosolimitani, sub eadem pace constituimus, et etiam aliorum venerabilium locorum. Item statuimus quod de cetero domus Templi et Hospitalis, et aliorum venerabilium locorum religiosorum non recipiat novas salvitates, sine consilio diocesani episcopi et vicarii nostri.

[4] Item, sub hac pace sunt vidue, orphani et pupilli, et res eorum mobiles et immobiles et semoventes.

[5] Item, guidatica et pennones, et omnia regalia, firmiter observari et custodiri sub hac pace et securitate iubemus, et omnes venientes ad curiam nostram, stando, eundo et redeundo, cum omnibus rebus eorum mobilibus, immobilibus et semoventibus.

[6] Item, sub hac pace sunt cives et burgenses, et omnes alii castrorum et villarum regis, et ecclesiarum villarum et locorum religiosorum habitatores, sive in civitatibus vel villis vel aliis locis habitantes, et omnes eorum possessiones, pignora et universa, tam mobilia quam semoventia.

[7] Item, sub hac pace sunt omnes iudei et sarraceni, qui videlicet sub fide et custodia regis in Cathalonia habitant, et omnes res et possessiones eorum.

[8] Item, sub hac pace sun camini, strate sive vie publice, et omnes homines, tam domestici quam peregrini, mercatores, et alii per eas euntes et redeuntes, cum omnibus que secum duxerint vel portaverint. Et nullus inde iter agentes invadat, vel in corpore proprio sive in rebus suis aliquid iniurie vel molestie inferat, militibus exceptis et eorum filiis, qui inter se manifeste guerram habuerint, et exceptis propriis hominibus quos dominis in camino capere liceat.

[9] Item, villanos et villanas ecclesiarum, monasteriorum et aliorum locorum religiosorum, et nostri, et omnes res suas, mobiles et immobiles et semoventes, sub pacis et treuge securitate constituimus. Verum tamen, si cum armis fuerint in maleficio deprehensi, dampnum ibidem eis illatum non requiratur pro pace fracta. Ita tamen quod si infra terminos castri in quo habitant fuerint capti, sine aliqua redempcione absolvantur. Si vero ultra terminos castri in quo habitant, exierint cum armis et capti fuerint, vel aliquod malum acceperint, non requiratur pro pace fracta. Sibi enim imputent, nisi res suas sequestrentur. Homines vero militum, si in maleficio deprehendantur, non requirantur pro pace fracta, sive dampnum acceperint sive capiantur.

[10] Item, statuimus et ponimus sub pacis et treuge securitate, villanos et villanas militum, tam de alodiis quam de feudis, cum omnibus bestiis minutis vel grossis, sive cum omnibus animalibus parvis vel magnis, sive sint aratoria sive non, vel apta ad arandum sive non, cum instrumentis aratoriis, et cum suis bubulcis sive qui ea custodierint et gubernaverint. Ita quod nullus eorum animalia capiat, vel etiam in proprio corpore predictorum rusticorum aliquod malum inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint, vel in cavalcatis cum dominis suis aut cum aliis ierint.

[11] Item, bestias aratorias militum, cum suis instrumentis et cum eis qui eas custodierint et gubernaverint, sub eadem pace esse constituimus.

[12] Item, sub eadem pacis regimine sint apium alvearia, columbaria, molendina, palearia, olivaria et fructus eorum cuiuscumque sint.

[13] Item, sub predicte pacis constitucione mandamus firmiterque statuimus quod, si aliquid sit pro indiviso aliquorum fuerit comune, quod aliqua pars sit sub treuga, alia non, illa pars que fuerit sub pace salvet aliam que sub pace non fuerit.

[14] Prohibemus insuper ne aliquis incendium mittat, vel ignem ad nocendum subponat. Quod qui fecerit, tanquam invasor pacis habeatur et teneatur.

[15] Siquis vero prescriptam pacem in aliquo vel in aliquibus capitulis infregerit vel violare presumpserit, infra XV dies ad monicionem vicarii nostri, vel diocesani episcopi, dampnum componat illi cui malum fecerit in simplum. Post XV vero dies, duplum, prestandis insuper LX solidos, nobis et episcopo, ad quos querimonia infracte pacis et treuge dinoscitur pertinere, si milites fuerint, vel eorum filii, vel nobiles, vel baiuli, vel homines villarum qui pacem violaverint. Rustici vero, et alii homines, penam prestent XX solidos, dividendam secundum quod in pacibus antecessorum nostrorum invenitur concessum. Si vero infra XV dies primos, temerator constitute pacis et treuge simplum non emendaverit, postea, ut dictum est, duplum prestet. Et istud duplum dividatur secundum quod in pacibus antecessorum nostrorum invenitur statutum. Et insuper, si infra XV dies, per nos vel episcopum, vel per vicarium nostrum, vel nuncios, idem temerator dampnum non emendaverit, exinde ipse malefactor et complices sive adiutores et consiliatores eius, ab episcopo excomunicentur et postea a predicta pace et treuga separati intelligantur. Ita quod malum quod propter hoc eis fuerit illatum, non requiratur pro pace et treuga fracta, salvis tamen aratoriis animalibus cum suis instrumentis, apium abeylariis, columbariis, paleariis, molendinis et olivariis.

[16] Ab hac autem pace excludimus hereticos manifestos, et eorum credentes atque fautores, fures, latrones et eorum receptatores. Statuentes insuper firmiterque mandamus ut nullus eos deffendat, imo manifestet eos et omnibus modis evitet.

[17] Volumus preterea ut nullus violatores pacis manuteneat, nec raptores, nec aliquem qui sit bausator.

[18] Adicientes insuper firmiterque statuimus et iubemus quod ea que ab antecessoribus nostris statuta sunt de pacibus et treugis servandis atque tenendis, inviolabiliter ab omnibus teneantur, serventur et custodianur. Violatores autem pacis teneantur satisdare et pignora mittere pro se et pro militibus in manu vicarii nostri in propriis personis. Si tamen qui eos ad maleficium duxerit, vel ad guerram voluerit satisdare, et pignora mittere, pro se et pro militibus et hominibus qui de domo et de familia sua fuerint, recipiantur. Si vero homines monasteriorum vel aliorum locorum religiosorum inter se dampnum dederint, in corpore sive in rebus, et querimonia ista ad vicarium nostrum pervenerit, remittat eum vel eos ad dominos proprios. Et si infra XV dies, dampnum in posse dominorum suorum resarcire noluerit, deinde vicarius noster accipiat pignora in personis propriis, et causa illa fine debito sub eius examine terminetur.

[19] Item, statuimus atque iubemus ut paces iste et treuge sint firmiter et durature ad hac die usque ad decem annos continue completos.

[20] Item, statuimus atque iubemus ut omnes milites et cives et homines villarum, a XIII annis et supra, paces istas iurent, ut eas teneant et deffendant fideliter sine fraude. Quicumque autem amonitus ab episcopo, vel a nostro vicario, vel cum aliter sibi innotuerit, iurare noluerit, extunc sit excomunicatus ab archiepiscopo et episcopis, et sit a pace et treuga exclusus et cogatur per paces eas iurare.

Ad maiorem itaque firmitatem istarum pacium et treugarum, nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinone et dominus Montispessulani, et S., procurator noster, et alii nobiles iuramus manibus nostris propriis, per Deum et hec sacrosancta quatuor Evangelia, predicta omnia ut dicta sunt, observare atque deffendere sine fraude et ingenio aliquo.

Actum est hoc VIIIº kalendas iulii, anno Domini Mº CCº XVIIIº.

Sig+num Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, comitis Barchinone et domini Montispessulani, qui hec iuramus.

Sig+num S[ancii], comitis, qui hec iuramus. Sig+num Guillelmi de Cardona, vicecomiis, qui hec iuramus. Sig+num Hugonis de Mataplana, qui hec iuro. Sig+num Raimundi Gaucerandi, qui hec iuro. Sig+num Arnaldi de Castro Bono, qui hec iuro. Sig+num Raimundi Fulconis, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Saportella, qui hec iuro. Sig+num Raimundi de Cervaria, qui hec iuro. Sig+num Raimundi de Montecatheno, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Angularia, qui hec iuro. Sig+num Raymundi Alaman, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Cervaria, qui hec iuro. Sig+num [Guillelmi Raimundi de Montecatheno], vicecomitis de Bearn, qui hec iuro. Sig+num Hugonis de Terra Rubea, qui hec iuro. Sig+num Petri de Cervaria, qui hec iuro. Sig+num Petri de Angularia, qui hec iuro. Sig+num Petri de Vilaragut, qui hec iuro. Sig+num Arnaldi de Timor, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Guardia, qui hec iuro. Sig+num Petri de Sancta Eugenia, qui hec iuro. Sig+num G. de Savassona, qui hec iuro. Sig+num Petri de Ballana, qui hec iuro. Sig+num Petri Arnaldi de Iorba, qui hec iuro. Sig+num de Sparagio, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Pulcro Podio, qui hec iuro. Sig+num Raimundi de Salsores, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi Raimundi de Villa Nucana, qui hec iuro. Sig+num Raimundi de Talamancha, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Vila Gelans, qui hec iuro. Sig+num Bernardi d'Erill, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Sancta Fide, qui hec iuro. Sig+num B. de Torroella, qui hec iuro. Sig+num Olivarius de Leone, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Taverteto, qui hec iuro. Sig+num Galcerandi de Castello, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Monte Regali, qui hec iuro.

[Constituciones curie Terrachone, celebrate per dictum dominum regem Jacobum primum]

In nomine sancte et individue Trinitatis, que mundum pugillo continens imperantibus imperant, et dominantibus dominatur.

Manifestum sit omnibus, tam presentibus quam futuris, quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum et regni Maioricarum, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; volentes circa comissum nobis regnum provisionem debitam adhibere, et statum regni nostri cupientes in melius reformare, una cum salubri consilio ac diligenti tractatu venerabilium Guillelmi, terrachonensis electi, Guillermi gerundensis, Bernardi vicensis, Berengarii ilerdensis, Sancii cesaraugustani, Poncii dertusensis, episcoporum, H. domus milicie Templi; H., domus Hospitalis magistrorum, abbatum etiam, et aliorum totius regni nostri, quam plurimum prelatorum existentium nobiscum personaliter apud Terrachonam, irrefragabiliter statuentes:

[1] Decernimus et firmiter inhibemus, ne cuiquam layce persone liceat publice vel privatim de fide catholica disputare. Qui contrafecerit, cum constiterit, a proprio episcopo excomunicetur, et nisi se purgaverit tanquam suspectus de heresi habeatur.

[2] Item, statuimus ne aliquis libros veteris vel novi testamenti in romancio habeat. Et si aliquis habeat, infra VIII dies post publicacionem huiusmodi constitucionis a tempore sciencie, tradat eos loci episcopo comburendos. Quod nisi fuerit, sive clericus fuerit, sive laycus, tanquam suspectus de heresi, quousque se purgaverit, habeatur.

[3] Item, statuimus ne aliquis infamatus de heresi, vel suspectus, ab baiuliam, vicariam, vel aliam iurisdiccionem temporalem vel officium publicum admittatur.

[4] Item, ne fiat receptaculum ubi fuit latibulum perfidorum, statuimus ut domus recipiencium hereticos scienter, si alodia fuerint, diruantur. Si feuda seu censualia suo domino applicentur. Et hoc, tam in civitatibus quam extra, precipimus observari.

[5] Item, ne innocentes pro nocentibus puniantur, aut quibuslibet per aliquorum calumpniam heretica pravitas impingatur, statuimus ne aliquis credens vel hereticus puniatur, nisi per episcopum loci, vel aliquam personam ecclesiasticam, que potestatem habeat cognoscendi si fuerit credens vel hereticus indicatus.

[6] Item, statuimus quod quicumque in terra sua sive dominicatura de cetero scienter vel negligenter per peccuniam vel aliam quacumque causam hereticos permiserit commorari, si in iure fuerit confessus vel convictus, ipso facto amittat in perpetuum terram suam. Ita tamen quod si feuda fuerint, suo domino applicentur. Si vero alodia, nostro dominio confiscentur, et corpus suum in manu nostra, pro ut debuerit, puniendum. Si autem de sciencia convictus non fuerit, et probata fuerit negligencia dissoluta, vel frequenter inveniantur in terra sua heretici vel credentes, et super hoc fuerit diffamatus, nostro arbitrio puniatur. Baiulus vero, qui semper est residens in loco, contra quem presumitur, vel vicarius, nisi contra hereticos et eorum credentes valde sollicitus inveniatur et diligens, ab officio baiulie et vicarie perpetuo deponatur.

[7] Item, statuimus ut in locis suspectis de heresi, in quibus episcopus viderit expedire, unus sacerdos vel clericus ab episcopo, et duo vel tres a nobis laici, vel nostro vicario vel baiulo, eligantur, qui hereticos vel credentes et receptatores eorum in suis parrochiis perquirere teneantur, et omnia loca quantumcumque secreta, intrandi vel perscrutandi, cuiuscumque dominii vel privilegii habeantur, nulla eis licencia denegata, sub pena quam idem episcopus denegantibus velit imponere. Super quo eidem episcopo publice auctoritatem regiam impertimur. Qui etiam inquisitores, hereticos, credentes, fautores et receptatores , ex quo invenerint, cautela adhibita ne fugere valeant, archiepiscopo, et episcopo, et nostro vicario seu baiulo loci, dominis etiam locorum seu eorum baiulis non differant nunciare. Illi vero quos ad predictum negocium episcopus loci, et nos vel vicarius noster, seu baiulus, duxerimus eligendos, si in execucione officii huius fuerint negligentes. Si clericus, per substraccionem sui proprii beneficii. Si laicus, per penam peccuniariam nostri baiuli vel vicarii iudicio puniatur.

[8] Statuimus etiam quod paces et treuge facte et confirmate apud Barchinonam, et omnia statuta ibidem facta tempore exercitus Maioricarum, inviolabiliter observentur.

[9] Item, statuimus ut paces et treuge, facte et confirmate apud Almudayne, similiter observentur.

[10] Statuimus etiam quod littere de simplici iusticia in nostra curia, XII denariorum precio concedantur.

[11] Item, littere, privilegia et instrumenta super quocumque negocio a nobis impetrata, irrevocabiliter observentur, et absque cause cognicione in preiudicium alterius minime revocentur.

[12] Item, statuimus ut rescriptum a nobis super prolongacione debiti ab aliquo impetratum non valeat, nisi debitor caveat creditori quod ad terminum, quem nos ei dederimus, persolvatur, nisi tempore exercitus.

[13]Item, statuimus quod ad preces alicuius non remittamus iusticiam.

[14] Item, statuimus quod non committamus alicui infra terram nostram, nec extra, sigillum nostrum minus vel maius, preterquam in curia nostra.

[15] Item, statuimus quod clerici et religiosi, et homines eorundem, non dent pedagia sive leudas, nisi eas quas dabant tempore domini Petri, regis Aragonum, patris nostri, et domini Ildefonsi, avi nostri.

[16] Item, statuimus quod iudei non recipiant ultra viginti de centena, et quod non misceant usuram cum sorte. Et tam in Cathalonia quam in Aragonia precipimus observari.

[17] Item, statuimus quod si aliquis excomunicatus fuerit propria culpa, et perseveraverit contumaciter in excomunicacione per annum, deinde compellamus eum per nos et nostros vicarios satisfacere ut debebit. Quia tales non carent scrupulo heretice pravitatis.

[18] Item, statuimus quod quilibet possit dare, dimittere et alienare, quocumque modo voluerit, ecclesiis et locis religiosis de possessionibus suis, salvo iure nostro et dominio generali et consuetudinibus antiquis. Et hoc per Cathaloniam et Aragoniam volumus observari.

[19] Item, statuimus quod si instrumentum vendicionis factum fuerit in fraudem usurarum, tanquam inane, irritum habeatur, et contractus usurarius censeatur.

[20] Item, statuimus quod clericus, racione rei mobilis ad aliquam questiam non teneatur, salvis censibus et agrariis constitutis et antiquis statutis, secundum diversitatem locorum.

[21] Item, statuimus quod sarracenus vel sarracena non possit fieri iudeus vel iudea, nec iudeus vel iudea non possit fieri sarracenus vel sarracena. Et qui hoc fecerint amittant personas suas.

[22] Item, statuimus quod baiuli, vicarii et milites totius Cathalonie et Aragonie, non hospitentur per violenciam in monasteriis, ecclesiis et domibus Templi et Hospitalis, et aliis locis religiosis et dominicaturis eorum, et mansis rusticorum eorum. Quod si fecerint, per nos et vicarios nostros, et homines, et per communias, distringantur et prohibeantur.

[23] Item, rogamus dominos episcopos quod singuli in suis episcopatibus, et per singulas parrochias distringant per censuram ecclesiasticam homines suos, et alienos, a XIIII annis et supra, ad pacem iurandam, servandam et deffendendam, secundum formam que continetur in cartis pacis et treuge facte apud Barchinonam, tempore exercitus Maioricarum.

[24] Homines vero ecclesiarum et locorum religiosorum, ad mandatum sui episcopi, ad pacem et treugam deffendendam exire et ire teneantur, secundum quod ipsi episcopo videbitur expedire, habito respectu ad negocii qualitatem, salva iurisdiccione terrachonensis ecclesie.

Et nos, episcopi supradicti, et magistri milicie Templi et Hospitalis, et abbates, et alii ecclesiarum terre nostre prelati, promittimus vobis, terrachonensi electo, omnia supradicta et singula pro posse nostro attendere et complere.

Nos itaque, Jacobus, rex predictus, promittimus omnia supradicta et singula attendere et complere bona fide sine enganno.

Quod est actum apud Terrachonam, VIIº idus februarii anno Domini ab Incarnatione Mº CCº XXXº IIIIº.

[Incipiunt paces et treuge, primo compilate apud Barchinonam, tempore exercitus Maioricarum, per dominum Jacobum Dei gratia regem Aragonum, comitem Barchinone et dominum Montispessulani, filium domini Petris, regis, quondam]

In Christi nomine.

Sit omnibus manifestum quod nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinone et dominus Montispesulani, volentes antecessorum nostrorum sequi vestigia et exempla, cum consilio et voluntate patrum nostrorum, Sparagi, terrachonensis archiepiscopi, Berengarii barchinonensis, G. vicensis, G gerundensis, episcoporum, abbatum et nobilium virorum, Nunonis Sancii, Hugonis, comitis Impuriarum, Guillelmi de Montecatheno, vicecomitis biarnensis, R. de Montecatheno, G. de Cervaria, Hugonis de Mataplana, R. Alamandi, Geraldi de Cervilione, G. de Claromonte, et multorum aliorum militum, civium, et aliorum proborum hominum villarum Cathalonie, paces et treugas perpetuas a Cinca usque ad Salsas statuimus in hac forma.

[1] Ita quod omnes ecclesie et clericorum persone, cuiuscumque ordinis sint, cum omnibus rebus eorum et iuribus, sub hac pace sint constitute.

[2] Item, cimiteria et sacraria, cuiuscumque ecclesie in circuitu constituta, nullus invadere aut infringere presumat, nichilque inde abstrahere atemptet, feriendis huius statuti temeratoribus pena sacrilegii inferenda, et ab episcopo eiusdem loci distringenda, satisfaccione dupli dampni quod fecerint ei qui passus est prestanda.

[3] Ecclesias quoque incastellatas, sub pacis et treuge deffensione constituimus, ita tamen quod, si raptores vel fures, in eisdem ecclesiis, predam vel alia maleficia congregaverint, querimonia ad episcopum in cuius episcopatu comissum fuerit, et ad nos, sive ad nostrum baiulum deferatur, et extunc nostro iudicio, vel baiuli quod comissum fuerit, emendetur, vel a pace et treuga predicta ecclesia sequestretur.

[4] Dominicaturas quoque canonicorum, et ecclesiarum, et monasteriorum, sub eadem pacis securitate constituimus, pena duple restitucionis imminente eis qui eas invadere presumpserint.

[5] Clericos, monachos, viduas, pupillos, orphanos, sanctimoniales, cum omnibus rebus suis, sub eadem pacis deffensione constitutos decernimus, quod nemo eos apprehendat, et nichil eis iniurie inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint. Siquis, in aliquem istorum manus violentas iniecerit, vel aliquid eis abstulerit, ablata in duplum restituat, et de iniuria nichilominus iudicio episcopi in cuius diocesi comissum fuerit, illis satisfaciat. Sacrilegii vero penam episcopo dependat.

[6] Immunitates quoque Templi et Hospitalis Iherosolimitani, et aliorum locorum venerabilium, et ipsos venerabiles fratres Templi et Hospitalis, et aliorum locorum venerabilium, cum omnibus rebus suis, sub eadem pace et pene deffensione pariter cum clericis et ecclesiis constituimus.

[7] Villanos et villanas ecclesiarum, vel locorum religiosorum et canonicorum, et nostros, et omnes res eorum, tam mobiles quam immobiles et semoventes, videlicet boves, oves, asinos et asinas, equos, equas, ceteraque animalia, sive sint apta ad arandum sive non, sub pacis et treuge securitate ita constituimus, ut nullus eos capiat vel invadat in corpore proprio, vel in rebus mobilibus vel immobilibus, dampnum eis inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint, vel quando in cavalcatis cum dominis aut aliis ierint. Sed postquam ad domos reversi fuerint, sub predicta pace remaneant.

[8] Cives vero et burgenses, et omnes homines nostros, et villarum nostrorum, cum omnibus rebus eorum, mobilibus et immobilibus, iudeos etiam, cum omnibus rebus suis, sub pace nostra constituimus.

[9] Villanos et villanas militum, et eorum familiam, sub predicta pace constituimus, nisi inventi fuerint cum armis.

[10] Omnia animalia aratoria tantum, et instrumenta aratoria, columbaria, palearia, abellaria, olivaria et molendina, in predicta pace constituimus.

[11] Item, quod nullus homo animalia aratoria vel instrumenta arandi pro plivio, vel proprio debito, vel alieno, nec pro proprio vel alieno delicto dominorum suorum, pignorent nec capiant, etiam si fuerint specialiter obligata. Rustici vero, nec familia eorum, pro debitis dominorum suorum, vel propriis debitis vel fideiussoribus, nullo modo personaliter capiantur, nec capti detineantur.

[12] Item, mansiones aliquis non incendat, vel alias ignem subponat ad nocendum. Si vero barones nostri, vel milites, inter se guerram habuerint, et ad expugnandum castrum vel fortitudinem inimicorum suorum venerint, et expugnando in ipso corpore castri vel fortitudinis ignem subposuerint, non teneantur pro pace fracta.

[13] Terras in contencione positas nullus villanus laboret postquam inde comonitus fuerit ab eo in qui iusticia placiti non remanserit, nisi possessor paratus sit directum facere et complere. Si vero ter comonitus eas laboraverit, et preterea dampnum ceperit, non requiratur pro pace fracta, salva tamen pace bestiarum deditarum in usu laboracionis, et eorum qui eas gubernaverint vel custodierint, cum omnibus que secum duxerint. Nolumus etiam quod propter contumaciam rusticorum, animalia aratoria deprehendantur, invadantur vel disperdantur.

[14] Vias publicas sive caminos, vel stratas, in tali securitate ponimus et statuimus, ut nullus inde iter agentes invadat, vel in corpore proprio, sive in rebus suis aliquid iniurie vel molestie inferat, nisi fuerint milites, vel pedones, vel homines de guerra, pena lese magestatis imminente ei qui contrafecerit, post satisfaccionem duplici de malefactis et iniuriis dampnum passo prestitam.

[15] Sub hac eadem pace constituimus milites et omnes alios qui iverint cum domina uxore militis, nisi fuerint bausatores vel proditores manifesti, quos ab ista pace et treuga penitus eicimus.

[16] Proditores dominorum suorum, qui secundum constitucionem scriptam, innocenciam suam purgare noluerint, ab hac pace et securitate, tam eos cum omnibus suis quam eorum complices et fautores, excludimus et excipimus.

[17] Salvitates quoque totius terre nostre, tam novas quam antiquitus constitutas, sub predicta pace et securitate ponimus et constituimus.

[18] Fures et latrones, et eorum receptatores, si redirigere malum quod fecerint, vel directum facere contempserint, a predicta pace et securitate decernimus, cum omnibus rebus suis, mobilibus et immobilibus.

[19] Item, statuimus quod nullus homo capiat per se nec per alium, nec robet nec robare faciat, aliquem hominem de genere laycum vel clericum, nisi acuydaverit ipsum ante, per V dies. Et hoc intelligimus de illis qui non sunt de guerra, nec valitores alicuius guerre. Et si ceperit vel interfecerit eum, sit statim proditor.

[20] Ab hac pace autem, excludimus hereticos manifestos, et eorum credentes, fautores atque defensores, fures et latrones, et eorum receptatores, et publice excomunicatus, nisi voluerint se emendare, ad mandatum episcopi. Statuentes firmiter, et insuper mandamus ut nullus eos deffendat, immo manifeste eos, et omnibus modis evitet.

[21] Volumus preterea et mandamus ut nulli violatores pacis manuteneant, nec raptores. Nec aliquis, bausator appellatus, sit sub hac pace, nisi [voluerit] se purgare ad cognicionem curie.

[22] Si vero miles vel cives, contra huiusmodi constitucionem comiserit dampnum, emendet illi cui malum fecerit, infra XV dies postquam monitus fuerit, simplum. Post XV dies duplum, prestandis insuper CXX solidos de duplenca moneta. Rustici vero, XL solidos, episcopo et nobis, ad quos querimonia fracte pacis et treuge dinoscitur contigisse. Si vero infra XV dies primos, temerator constitute pacis et treuge, simplum non emendaverint, postea ut supradictum est, duplum prestet. Ita quod medietatem istius dupli habeat querelator, et aliam medietatem episcopus et nos, qui ad hanc iusticiam faciendam cum predicto episcopo extiterimus. Et insuper, si infra pretaxtatos XV dies, per nos vel per episcopum, vel nuncium aut nuncios nostros, idem temerator comonitus dampnum non emendaverit, exinde malefactor ipse, et complices sui, coadiutores et consiliatores eius, ab episcopo excomunicentur, et a predicta pace et treuga separati intelligantur cum omnibus rebus suis. Ita quod malum quod propter hoc eis fuerit illatum, non requiratur pro pace et treuga fracta. Sed si malefactor, et adiutores eius, iamdicto querelanti ullum malum fecerint, emendetur pro pace fracta.

[23] Preterea, constituendum esse et firmiter observandum censuimus, sub eadem pace et treuga, dies dominicos, et festivitates omnium sanctorum Apostolorum esse, et Adventum Domini usque ad octabas Eiphanie, et Quadragesimam usque ad octabas Pasche, diem quoque Ascensionis Dominice, necnon festum Pentecostem, cum octabis suis, et tres festivitates sancte Marie, et festivitates santi Johannis Babtiste, et sancti Michaelis, et Omnium Sanctorum, et festivitates beate Eulalie Barchinone, et sancti Felicis Gerunde, et sancti Martini.

[24] Violatores autem pacis teneantur satisdare et pignora tenencia mittere in manu vicarii nostri, in propriis personis. Si tamen dominus, qui eos ad maleficium duxerit, vel ad guerram, voluerits satisdare et pignora mittere pro se et militibus et hominibus suis, qui de domo et familia sua fuerint, recipiantur.

[25] Si vero homines monasteriorum, vel aliorum locorum religiosorum, inter se dampnum dederint in corpore sive in rebus, et querimonia ista ad vicarium pervenerit, remittat eum vel eos ad dominos proprios. Et si ipsi, infra XV dies dampnum in posse dominorum suorum resarcire noluerint, deinde vicarius noster accipiat pignora tenencia in propriis personis, et causa illa fine debito terminetur.

[26] Item, statuimus ac mandamus ut paces iste et treuge sint firme et perpetuo durature.

[27] Item, statuimus atque iubemus quod omnes milites et cives, et homines villarum, a XIIII annis et supra, paces istas iurent et eas teneant et deffendant fideliter sine fraude et ingenio aliquo. Quicumque autem amonitus ab episcopo, vel a nostro vicario, iurare noluerint, extunc sit excomunicatus et a pace et treuga eiectus.

Ad maiorem itaque securitatem nos, Jacobus, Dei gracia rex Aragonum, comes Barchinone et dominus Montispesulani, omnia supradicta et singula iuramus, per Deum et super sancta quatuor Evangelia tenere et firmiter observare et facere observari.

Datum Barchinone, XIIº kalendas ianuarii anno Domini Mº CCº XXº VIIIº.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, comitis Barchinone et domini Montispesulani.

Sig+num Hugonis, comitis Empuriarum, salva racione mea comitatus Empuriarum et Peralatensis.

Sig+num Guillelmi de Montecatheno, vicecomitis bearnensis. Sig+num Raimundi de Montecatheno. Sig+num Guillelmi de Cervaria. Sig+num Hugonis de Mataplana. Sig+num Berengarii Hugonis de Serralonga. Sig+num Guillelmo de Sancto Vincencio. Sig+num Gaucerandi de Pinos. Sig+num Guillelmi de Cervilione. Sig+num Raimundi Alamandi. Sig+num Guillelmi de Claramonte. Sig+num Guillelmi de Terrachone. Sig+num Dalmacii, vicecomitis de Rochabertino. Sig+num Bernardi de Sancta Eugenia. Sig+num Petri Berengarii de Rivo Pirorum. Sig+num Bertrandi de Bauluz. Sig+num Raimundi Berengarii de Ager. Sig+num Raimundi de Gironella. Sig+num Bernardi de Sancto Vincencio. Sig+num Guillermi de Banneriis. Sig+num Poncii de Ultrera. Sig+num Arnaldi de Viduis. Sig+num Arnaldi de Occulo Molendinorum. Sig+num Arnaldi de Valle Viridi. Nos omnes predicti et singuli, predicta omnia et singula iuramus per Deum et super sancta quatuor Evangelia adimplere, servare, et facere servari, sicut superius continetur.

Sig+num Guillelmi, scribe, qui mandato domini regis, pro Guillelmo Rabacie, notario suo, hoc scribi fecit loco, die et anno prefixis.

[De constitucione pacis et treuge dicti domini regis Jacobi, facta apud Dertusam]

In Christi nomine.

Notum sit cunctis quod cum nos, Jacobus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinone et dominus Montispessulani, Crucem sumpserimus ad expugnandas barbaras naciones, vocatis venerabilibus patribus, scilicet S., archiepiscopo Terrachone, et episcopis ac nobilibus et civibus Cathalonie, ut apud Dertusam, omnes pariter convenirent daturi nobis consilium et iuvamen ad Crucis negocium provehendum, dicti archiepiscopus, et vicensis, barchinonensis, ilerdensis, dertusensis episcopi, frater Bremundus de Monte Arencho, magister Hospitalis, et B. de Campanis, comendator Ripparie, G. de Montecathano vicecomes Biarni, R. de Cervaria, G. de Cervilione, R. de Montecathano, G. R. seneschalcus, B. de Portella, pro se et pro A. de Castro Bono, et pro R. Gaucerandi, G. de Claromonte, pro se et [pro] R. Alamanno, et [pro] F. de Sancto Martino, G. de Sancto Vincencio, pro se et pro G. Umberti et [pro] G. de Palafollis, P. de Montegrino, pro se et pro Poncio Guillelmi, fratre suo, et pro D. de Rochabertino. Item, de civitatibus: de Barchinona, B. Burgeti, vicarius, et P. Gruni, R. de Plica Manibus, B. de Salzeto, B. Barutini; de Gerunda, A. de Bisulduno, baiulus, Martinetus de Vicco; de Ilerda, R., repositarius, R. Rotundi, P. Sancii, ac universi probi hominibus dertusenses; et multi alii clerici, milites, cives et probi homines, convenerunt, quia tempus instabat nostri exercitus faciendi, et mora periculum generabat, ibi, de formacione pacis et treuge de statu nostro et terre in melius reducendo, cum ipsis tractavimus diligenter.

Et habitis deliberacione et consilio salutari, paces et treugas in Cathalonia, a Cinca usque ad Salsas, formavimus in hunc modum:

[1] In primis, parentum nostrorum sequentes vestigia, cathedrales, ecclesias et omnes alias, et cimiteria, et sacraria, sub pace et treuga constituimus. Ita quod nullus eas vel earum cimiteria facta vel facienda, presumat invadere vel infringere, nichilque inde abstrahere atemptet, temeratoribus pena sacrilegii feriendis, quam episcopus habeat, dampnum in duplum passo primum integriter restituto.

[2] Ecclesias quoque incastellatas, sub eadem pacis et treuge deffensione constituimus, ita tamen quod si raptores vel fures in eisdem ecclesiis predam vel aliqua maleficia congregaverint, querimonia ad episcopum in cuius episcopatu comissum fuerit, et ad nostrum vicarum deferatur, et tunc per nostrum iudicium quod comissum fuerit emendetur, vel a pace predicta ecclesia sequestretur.

[3] Dominicaturas quoque episcoporum, clericorum, canonicarum et monasteriorum, et ecclesiarum et dominicaturas nostras, sub eadem pace et treuga et securitate constituimus.

[4] Item, sub eadem pace et treuga constituimus omnes clericos et ecclesias, in quocumque fuerint ordine constituti, et res earum, mobiles et immobiles et semoventes.

[5] Item, sub eadem pace sint vidue, pupilli et orphani et omnes miserabiles persone, et res eorum, mobiles et immobiles et semoventes.

[6] Item, sub eadem pace constituimus omnes homines et possessiones ecclesiarum, clericorum et bona eorum, mobilia et immobilia ac semoventia.

[7] Item, sub eadem pace sint venerabiles domus Templi et Hospitalis Iherosolimitani, et eorum monasteria, et eorum grangie, et quelibet alia loca religiosa, et alia quelibet hospitalia, et omnes homines et possessiones eorum, et omnes alias res, mobiles et immobiles et semoventes.

[8] Item, sub hac pace sint castra, vile, mansi, domus et possessiones magnatum et omnium aliorum militum, et alias res eorum et suorum hominum, sive sint alodia sive feuda.

[9] Item, sub hac pace sint cives et burgenses, et omnes alii castrorum et villarum Cathalonie, et villarum ecclesiarum et locorum religiosorum habitatores, et omnes res eorum et iura, et omnes possessiones que ab eisdem uno vel diversis titulis possidentur.

[10] Item, sub eadem pace sint camini et strate et omnes homines, tam domestici quam peregrini, mercatores et omnes alii per eas euntes et redeuntes, cum omnibus que secum duxerint et portaverint.

[11] Item, sub hac pace sint iudei et sarraceni, qui videlicet sub fide et custodia regia in Cathalonia habitant, et omnes res et possessiones eorum.

[12] Item, sub hac pace sint villam et villane, sive pagenses, et rustici homines ecclesiarum et clericorum et locorum religiosorum, militum, burgensium et civium, et omnes res eorum, mobiles et immobiles et semoventes, et animalia aratoria et non aratoria, oves et boves, equos et equas, asinos et asinas, et omnia animalia grossa et minuta, et omnia alia bona rusticorum et rusticarum, ad ius militum pertinentium, sive sint de alodio militum vel de feudis.

[13] Item, sub eadem pace sint omnia molendina, columbaria, palearia, mansi, domus, campi, vinee et omnes arbores cuiuscumque generis sint, trillee, orti et ortales, et generaliter omnia aliqua que possint haberi, possideri et etiam quasi possideri, et omnes homines et femine cuiuscumque sint condicionis et sexus, exceptis militibus et filiis eorum, a XV annis supra, qui inter se guerram habuerint, cum toto suo arsenio, et exceptis propriis hominibus quos dominis suis liceat in camino vel extra capere.

[14] Item, sub eadem pace sint omnes homines cuiuscumque sint condiciones, dignitatis, vel sexus aut ordinis, ad nostram curiam venientes, stantes et etiam redeuntes, quousque ad propria sint reversi et postea.

[15] Item, sub eadem pace sint guidatica nostra singula, et antecessorum nostrorum, et censualia, et pennones, et omnia regalia nostra.

[16] Item, statuimus quod nullus mercator extraneus, vel alius pignoretur in villa et extra villam, nisi debitor sit principalis, aut pro alio fideiussor, vel nisi fuerit inventa fatica iuris in villa unde ipse mercator fuerit manifeste, in quibus etiam casibus in villa solum modo auctoritate nostri vicarii pignoretur.

[17] Item, constituimus quod siquis miles vel aliquis alius super pace et treuga fractis, sive in quibuslibet aliis dampnis, de aliquo alio conqueratur, et reus monitus a vicario noluerit ei in iure, sicut debuerit respondere, vel alias satisfacere, hostendat hec vicarius episcopo diocesis ut moneat eum quod satisfaciat conquerenti. Et si amonitus obtemperare noluerit, excomunicetur ab episcopo, et a vicario et paciariis excludatur a pace et treuga ipse et res sue, et ad satisfaccionem eum vicarius districte compellat. Et si forte episcopus fuerit necgligens, vicarius nichilominus compellat eum ad satisfaciendum.

[18] Item, sub hac pace statuimus quod nullus miles aut aliquis alius, propter guerram aliquod factum, ignem mittat ad nocendum alicui.

[19] Item, sub hac pace statuimus quod si aliquis nobilis aliquem militem suum reptaverit, vel aliquam aliam querimoniam habuerit, et ipse miles velit se excondire de reptamento illo, secundum Usaticos Barchinone, et de aliis querimoniis directum facere secundum quod debuerit, et dominus et excondimentum suum, vel directum noluerit, sep ipsum voluerit agravare, nos teneamur ipsum militem suum contra nobilem illum deffendere et iuvare. Si vero ipse miles, de reptamento illo se excondire noluerit, secundum Usaticos Barchinone, vel de aliis querimoniis noluerit directum facere secundum quod debuerit, eundem dominum contra eundem militum suum iuvare et deffendere teneamur.

[20] Item, sub hac pace statuimus quod nullus portet fundibulum, guciam vel gatam, aut aliquod aliud ingenium contra aliquem, sine speciali nostra licentia et mandato hec trahat cum eis, nisi de hoc habeat a nobis, vel antecessoribus nostris, privilegium speciale.

[21] Item, sub hac pace statuimus quod nullus vicarius aut baiulus, vel miles, vel filius militis, seu quilibet alius, faciat questiam de blado, nisi de suis propriis hominibus.

[22] Quicumque autem hanc pacem, infra XV dies ex quo amonitus fuerit, iurare noluerit, ab hac pace cum omnibus rebus suis excludatur. Et si forte aliquod dampnum dederit, seu iniuriam intulerit hiis qui sub hac pace nostra fuerint, per vicarium nostrum ad satisfaciendum compellatur, secundum formam pacis. Malum autem quod sibi factum fuerit, nunquam ei emendetur pro pace et treuga.

[23] Item, statuimus quod siquis contra tenorem pacis ceperit aliquem hominem in hac pace constitutum, statim teneat se de pace et treuga eiectum. Et omnia loca similiter que ipsum receperint, in quibus captum tenuerint cum assensu et voluntate domini loci. Et quicquid mali vel dampni, sibi et locis suis factum fuerit, nullo unquam tempore emendetur. Et si ante quam malum inde sibi fiat, captum restituerit, per capcionem faciat et det secundum quod in Usaticis continetur.

[24] Pro invasione autem pacis, det pro pena CXX solidos Barchinone de duplo, locis in quibus curret moneta Barchinone. In locis autem in quibus moneta iaccensis curret, LX solidos, si ceperit militem, clericum, civem vel burgensem. Pro alio vero homine similiter fiat sicut in Usaticis continetur, et det pro pena LX solidos Barchinone. In loco autem in quo current iaccenses, det pro pena XX solidos, de qua pena habeat is qui captus fuerit medietatem, et alia medietas inter episcopum et vicarium equis porcionibus dividatur. Pena nichilominus sacrilegii pro clerico capto episcopo deferatur.

[25] De malefactis autem huiusque datis in pace et treuga, vel alio modo, malefactores autem restituant dapnum datum, aut faciant in manu vicarii nostri iusticie complementum cuilibet querelanti.

[26] Ab hac autem pace excludimus omnes hereticos, et fautores et receptatores eorum, et reptatos qui se de bausia noluerint scondire secundum Usaticos Barchinone, et manifestos latrones.

[27] Item, statuimus quod si homines monasteriorum vel ecclesiarum, vel aliorum locorum religiosorum, inter se dampnum dederint, in corpore sive in rebus, et querimonia ista ad vicarium regis pervenerit, remittat eum vel eos ad dominos proprios. Et si ipsi, infra XV dies dampnum in posse dominorum suorum resarcire noluerint, deinde vicarius regis accipiat pignus in propriis personis, et causa illa fine debito terminetur sub eius examine.

[28] Item, statuimus quod siquis tenuerit pignora ab aliquo nobili vel milite, et ipse nobilis vel miles paces fregerit supradictas, pignus sit creditoribus salvum in redditibus universis. Sed fortitudines per paces et per vicarium diruantur, et penitus destruantur, si dictus nobilis vel miles secundum formam pacis maleficium noluerit emendare.

[29] Item, quicumque vicarius iuret dictas paces observaturam et deffensaturum, et secundum formam pacis in omnibus processurum.

[30] Violatores autem pacis teneantur satisdare, et pignora mittere tenencia in manu nostri vicarii, unusquisque per se. Si tamen dominus qui eos ad maleficium duxerit vel ad guerram voluerit satisdare, et pignora mittere pro se et militibus et aliis hominibus qui de domo et familia sua fuerint, recipiantur.

[31] Preterea, statuimus quod nullus in mansis nostris, vel ecclesiarum vel locorum religiosorum, vel hominum ville habitancium quicumque teneat, invitis habitatoribus, procuraciones, albergas, acaptes sive exacciones alias exhigere vel facere presumat. Quod qui fecerit sit pacis violator, de pena teneatur, et hoc totum intelligatur bona fide et bono intellectu.

[32] Siquis vero prescriptam pacem in aliquo, vel in aliquibus capitulis, violare presumpserit, statim apud vicarium querimonia deponatur, qui moneat invasorem. Et si infra XV dies postquam amonitus semel tantum fuerit, et noluerit dampnum quod dederit emendare, vel quod iuri pareat in manu eiusdem vicarii satisfactum per pignora tenenda ponere, extunc episcopus excomunicet eum, et deinde vicarius eiciat eum a pace et treuga, et cum tota pace, secundum quod ei visum fuerit, contra malefactorem et res suas insurgat, facturus ei a manifestis fautoribus suis dampnum quod poterit, excepto quod ignem non mittat, sed usque in duplum restituat, dampnum datum et expensas quas actor et vicarius cum tota pace fecerit in simplum restituat universas, et insuper pro pena CXX solidorum Barchinone de dupli, episcopo et vicario solvat, si illi qui paces fregerint fuerint milites, vel eorum filii, sive baiuli, vel homines villarum. Rustici vero, vel omnes alii homines, penam prestent, episcopo et vicario, XL solidos Barchinone de duplo, in omnibus locis in quibus moneta Barchinone currere consuevit. In aliis vero locis in quibus iaccenses currant, prestent, episcopo et vicario, pro pena XL solidos iaccenses, si illi qui paces fregerint fuerint milites, vel eorum filii, vel baiuli, vel homines villarum. Rustici vero, prestent, episcopo et vicario, XX solidos. Et isti omnes denarii de pena, et medietas dupli dampni dati per medium dividantur. Et una medietas, episcopi sit, et altera medietas sit vicarii, reliqua vero medietas dupli dampni dati sit tota iniuriam pacientis.

[33] Item, statuimus quod siquis monetam barchinonensem vel iaccensem falsaverit, vel ad fundendum alicubi portaverit, vel aliquam bazonayam de Cathalonia extraxerit, tanquam monete falsarius puniatur. Et siquis eum deprehenderit, de hiis que penes eum invenerit habeat terciam partem, et personam cum omnibus adducat et tradat vicario vel eius procuratori.

[24] Volumus autem, ut tam magnates et milites, quam cives et habitatores castrorum atque villarum, a XIIII annis et supra, supradictam pacem iurent, et bona fide observent. Quod si aliquis magnatus, vel miles, vel cives, vel castri vel ville habitator, huius formam pacis, infra octo dies postquam fuerit, ex parte nostra, monitus, iurare noluerit, sciat se cum rebus suis extunc positum extra pacem, et contra ipsum agravabimus manus nostras spiritualiter et temporaliter, ut viderimus expedire.

Actum est hoc IIIIº kalendas madii anno Domini Mº CCº XXVº.

Signum + Jacobi, Dei gratia regis Aragonum, comitis Barchinone et domini Montispesulani, qui hec iuro.

Sig+num [Guillelmi de Montecathano], vicecomitis biarnensis, qui hec iuro. Sig+num Raymundi de Cervaria, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Cervilione, qui hec iuro. Sig+num Raimundi de Montecatheno, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi [Raimundi], senescalci, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Portella, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Claromonte, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Sancto Vincencio, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Montegrino, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Manleuo, qui hec iuro. Sig+num Dalmacii de Castilione, qui hec iuro. Sig+num Petri de Savaçona, qui hec iuro. Sig+num Petri de [Cavatecio], qui hec iuro. Sig+num Petri de Medalia, qui hec iuro. Sig+num R. de Manleuo, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Salisfors, qui hec iuro. Sig+num Raymundi de Bel Dia, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Sparaguera, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Brullio, qui hec iuro. Sig+num Petri de Pulcro Podio, qui hec iuro. Sig+num Raimundi de Besora, qui hec iuro. Sig+num Gilaberti de Medalia, qui hec iuro. Sig+num Mironis de Luciano, qui hec iuro. Sig+num Guillelmi de Merles, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Tornamira, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Podio Alto, qui hec iuro. Sig+num Bernardi de Monte Regali, qui hec iuro. Sig+num Fferrarii de Collis, qui hec iuro, et plures alii.

[Constitucio pacis et treuge edita a reverendissimo domino Petro, diachono cardinali, auctoritate propria et auctoritate et nomine magnifici principis domini Jacobi, regis Aragonum et comitis Barchinone, in minoribus constituti a aclamacione episcoporum et prelatorum aliorum Aragonie et Cathalonie pluriumque magnatum, baronum, nobilium et plurium aliorum].

Ad honorem Dei omnipotentis, qui actor est pacis et amator caritatis, et gloriosissime genitricis eius, Virginis Marie, et omnium sanctorum.

Nos, Petrus, miseracione divina Sancte Marie in Aquiro diachonus cardinalis, apostolice sedis legatus, auctoritate nostra et auctoritate et nomine karissimi filii nostri Jacobi, Petri plecare memorie regis Aragonum filii, habito consilio episcoporum et aliorum Ecclesie prelatorum Aragonum, et etiam Cathalonie, virorum religiosorum, et aliorum prudencium virorum, ad reformandam tranquillitatem tocius Cathalonie, pacem sub hac forma duximus statuendam, quam magnatibus, nobilibus, baronibus, militibus, civibus, burgensibus, castrorum et villarum habitatoribus, et aliis pluribus tocius Cathalonie, usque Cinquam iurari volumus et firmius observari, inspectis instrumentis pacis, et aliis quondam temporibus institutis.

[1] Sub hac statuimus et ponium omnes ecclesias, cathedrales, per totam Cathaloniam constitutas, et sacraria et ciminteria eorum, et omnes homines et possessiones ac bona eorum, et omnes clericos et quocumque sint ordine constituti, et res eorum mobiles et immobiles ac semoventes.

[2] Item, sub eadem pace sint venerabiles domus Templi et Hospitalis Jherosolimitani, et omnia monasteria eorum, et quelibet loca religiosa, et omnes homines et possessiones eorum, et alias res mobiles et immobiles, et semoventes.

[3] Item, sub hac pace sint vidue, pupilli et orphani, et omnes miserabiles persone, et res eorum mobiles et immobiles, et semoventes.

[4] Item, sub hac pace sint cives, burgenses, et omnes alii castrorum et villarum regis Aragonum, et ecclesiarum et locorum religiosorum habitatores, et omnes res eorum et iura, et omnes possessiones que ab eis detinentur, uno vel diversis locis, et uno vel diversis titulis presidentibus.

[5] Item, sub hac pace sint camini et strate, et omnes homines, tam domestici quam peregrini, mercatores et alii per eas euntes vel redeuntes, cum omnibus que secum duxerint vel portaverint.

[6] Item, sub hac pace sint omnia animalia aratoria quecumque sint, et cuiuscumque, cum aratoriis instrumentis et homines qui cum eis araverint, et qui ea custodierint, et qui semen ad seminandum portaverint, ut omnia in stando, eundo, redeundo, in pace consistant.

[7] Item, sub hac pace sint apium alvearia et columbaria, molendina, oliveta cuiuscumque sint, et guidatica regum, et pennones et omnia regalia firmiter observari et custodiri iubemus. Et omnes venientes ad curiam domini regis, et nostram, et procuratoris Cathalonie, et omnes quos diocesani episcopi, pro facto pacis et bono terre vocare constiterit, stando, eundo, redeundo, cum omnibus rebus eorum, mobilibus et immobilibus et semoventibus.

[8] Item, sub hac pace sint immunitates et salvitatis Templi et Hospitalis Jherosolimitani, et aliorum locorum religiosorum.

[9] Homines autem, de alodiis militum et castris, in quibus non habet rex, nisi solum modo potestatem nullo modo sub hac pace recipiantur, nisi domini ipsorum per literas patentes et per alphabetum divisas et hec a procuratore Cathalonie vel eius vicario et diocesano episcopo et paciariis illius civitatis exegerint, et eo modo a domino oblati recipiantur, nisi iusta causa et probabili repellantur.

[10] Postquam autem domini homines suos in pace miserint, non possint eos inde expellere, nisi manifesta et iusta causa, cuius cause cognicio referatur ad procuratorem vel eius vicarium et diocesanum episcopum, et paciarios illius civitatis. Et si homines, qui voluntate dominorum suorum fuerint in pace recepti, ad mandatum et monicionem paciariorum contra violatores pacis iverint in cavalcatis, non possint violatores pacis propter hoc guerram vel malum facere ipsis hominibus vel eorum senioribus. Et si fecerint, paciarii iuvent eos viriliter et deffendant.

[11] Verumptamen, si domini rusticorum non pro facto set pro suo proprio rusticos quos in pace miserint in cavalcatas contra aliquem duxerint, non intelligantur ipsi rustici nec bona eorum esse in pace usque dum ad propria sint reversi. Postquam autem fuerint reversi, in pristina pace maneant et consistant. Hoc autem intelligendum est quod nullo unquam casu, qui possit excogitari animalia aratoria, apium alvearia, palumbaria, molendina, oliveta, excludatur a pace.

[12] Ut autem pax ista, ab omnibus firmiter observetur, de predictorum consilio statuimus et mandamus ut singulis civitatibus, cives et populi, cum consilio diocesani episcopi, duos ex se paciarius eligant, unum scilicet de maioribus, et alterum de populo.

[13] Procurator autem Cathalonie, in singulis civitatibus vel episcopatibus, vicarium idoneum illis cathalanum constituat, qui iuxta formam consuetam inferius scriptam, pro deffedenda pace prestabit publice iuramentum. Eodem modo, duo paciarii, qui electi fuerint in civitate, iurabunt. Cives vero cuiuslibet civitatis et quorumlibet locorum superius predictorum homines per se ipsos, non pro aliis vel nomine alicuius societatis super servanda pace ac firmiter deffendenda, faciant iuramentum. In qua forma magnates et qui iurare noluerint, ab hac pace se noverint penitus alieni.

[14] Si vero vicarius a procuratore institutus, in exercendo pacis officio minus idoneus aparuerit, procurator ipsum removeat et substituat alium idoneum.

[15] Siquis vero prescriptam pacem in aliquo vel aliquibus capitulis violare presumpserit, statim apud procuratorem vel vicarium querimonia deponatur, qui scilicet procurator vel vicarius moneat invasorem. Et, si infra quindecim dies, postquam amonitus fuerit, noluerit dampnum quod dederit emendare, vel quod iuri pareat in manu procuratoris vel vicarii satisfaccionem per pignora tenenda offerre, extunc episcopus excomunicet ipsum, et deinde vicarius et paciarii civitatis cum tota pace secundum quod eis visum fuerit, et in ipsum malefactorem insurgant, facturi ei dampnum quod poterint, salvis tamen aratoriis animalibus, apium alveariis, palumbariis, molendinis et olivetis.

[16] Si vero, post XXV dies ex quo monitus fuerit satisfacere noluerit, non audiantur nisi prius dampnum passo emendaverit, simplum et expensas quas pro sui iuris execucione eum fecisse constiterit. Et nichilominus idem pacis invasor pro fraccione pacis et contumacia, in execucione dupli puniatur, quod duplum inter episcopum et procuratorem equaliter dividatur, prestandis insuper pro pena LX solidos episcopo vel procuratori vel eius vicario, si illi qui pacem fregerint milites fuerint, vel eorum filii, vel nobiles vel homines villarum. Rustici vero, et omnes alii homines, penam prestent viginti solidorum.

[17] Statuimus etiam quod nullus miles vel alius, propter guerram vel aliquid factum, ignem mitat ad nocendum alicui. Quod qui fecerit, tanquam invasor pacis habeatur et teneatur.

[18] Violatores vero ecclesiarum, cimiteriorum, sacrariorum cuiuscumque ecclesie, vel inde aliquid abstrahere presumentes, pena sacrilegii feriantur, eius loci episcopo inferenda, dampnis que lata fuerint prius debite restitutis.

[19] Item, statuimus quod, siquis contra aliquam personam, querelam aliquam duxerit proponendam, et reus monitus a vicario noluerit respondere, ostendat hec vicarius diocesano episcopo, qui moneat eum ut satisfaciat querelanti, et si amonitus obtemperare noluerit, excomunicetur ab episcopo, et a vicariis et paciariis excludatur a pace. Et si respondere noluerit, extunc vicarius et paciarii eum modis omnibus quibus poterint districte compellant.

[20] Si vero episcopus intendere noluerit, vel nequiverit, vicarius et paciarii predicti, excepto quod de excomunicacione dicitur, exequatur. Similiter, si procurator vel vicarius intendere noluerint vel nequiverint, episcopus vel paciarii compleant supradicta.

[21] Si vero vicarius vel baiulus vel aliquis homo civitatis vel ville, vel quilibet alius, propter directum alicuius ante factum in aratoriis animalibus vel aliis supradictis, que in nullo casu a pace excluduntur, ad occupandum manus iniecerit, vel ab alio occupari fecerit, tanquam violator pacis penis supradictis subiaceat, nec possit se aliquo privilegio excusare.

[22] Ab hac autem pacem excludimus hereticos manifestos, vel eorum credentes atque fauctores, fures, latrones publicos, et eorum receptatores.

[23] Item, statuimus ut siquis contra tenorem pacis ceperit aliquem hominem in hac pace constitutum, statim teneat se a pace et treuga eiectum, et omnia loca similiter que eum receperint, et in quibus captum tenuerint. Et quicquid dampnum vel malum sibi et locis illis factum fuerit, nullo unquam tempore emendetur. Et si ante quam malum sibi fiat captum restituerit, pro capcione faciat et det secundum quod in Usaticis continetur. Pro invasione autem pacis det pro pena sexaginta solidos, si ceperit clericum vel militem, civem vel burgensem. De alio vero homine fiat similiter secundum quod in Usaticis continetur, et det pro pena viginti solidos, de qua pena habeat ille qui captus fuerit medietatem, et alia medietas inter episcopum et vicarium procuratoris, equis porcionibus dividatur. Pena nichilominus sacrilegii pro clerico capto episcopo deferenda.

[24] Item, statuimus quod nullus christianus nec iudeus, nec aliqua alia persona pignori accipiant, aut per aliquem titulum adquirant aliqua de hiis que tenent in feudum, sine dominorum assensu et voluntate.

[25] Item, statuimus quod si de hominibus ecclesiarum, monasteriorum et locorum religiosorum, querimonia pro pace fracta fuerit vicario, si domini eorum infra XV dies emendari non fecerint, ab ipso vicario receptis pignoribus, causa sub eius examine terminetur.

[26] Violatores autem pacis tenentur satisdare et pignora mittere in manu procuratoris vel eius vicarii unusquisque pro se. Si tamen dominus, qui eos ad malefacta duxerit in guerra, voluerit satisdare et pignora mittere pro se, et militibus, et aliis hominibus qui de domo et familia sua fuerint, recipiatur.

[27] Item, statuimus quod omnia nova pedagia et nove leude, quas Petrus rex, pater istius pueri, apud Barchinonam, cum solempni iuramento prestito remisisset, denuncientur penitus relaxata.

[28] Item, statuimus quod siquis monetam Barchinone falsaverit vel triaverit, vel ad fundendum alicui portaverit, vel aliquam bozonayllam de Cathalonia extraxerit, tanquam monete falsarius puniatur. Et siquis eum deprehenderit, de omnibus que penes eum invenerit habeat quintam partem. Et personam cum omnibus adducat et ostendat procuratori vel eius vicario.

[29] Volumus autem ut tam magnates et milites, quam cives, et habitatores castrorum et villarum, a XIIII annis et supra, supradictam pacem iurent et bona fide observent. Quod si aliquis nobiles, magnas vel miles, vel civis, vel castri seu ville habitator, huius formam pacis, infra VIIIº dies, postquam fuerit ex parte nostra amonitus, iurare noluerit, sciat se cum rebus suis extunc positum extra pacem, et contra ipsum agravabimus manus nostras spiritualiter, et temporaliter, prout viderimus expedire.

[30] Preterea, de consilio predictorum, omnibus civitatibus Cathalonie hanc facimus graciam specialem ex parte nostra, et predicti filii regis, ut usque ad pubertatem ipsius infantis, immunes sint ab omnibus questiis, ita quod nec procurator eius, nec aliquis nomine regis, vel procuratoris, usque ad illud tempus aliquam questiam faciat in aliqua civitate ipsorum, nisi forte ipse civitates vel aliqui eorum, propter voluntatem voluerint collectam facere ad pignora ipsius pueri redimenda. In castris vero villis, et aliis dominicaturis regis titulo pignoris obligatis, semel omni anno moderate questie fiant, ut de ipsis questiis ipse terre que dant questias redimantur. Questie vero ipse, cum eo moderamine fiant quod in aliis literis nostris expressimus.

[36] Item, de predictorum consilio volumus et mandamus ut tam milites quam cives, et alii qui supradictam formam pacis servabunt, sicut expressimus, ad eandem inviolabiliter observandam precise et absque contradiccione qualibet teneantur usque ad triennium. Et extunc in antea usque quo a nobis vel summo pontifice fuerit per literas speciales revocatum. Per hoc autem nolumus in aliquo derogare hiis que olim super pace et treuga statuta et recepta fuerint, salvo apostolice sedis mandato.

[Explicit pax domini Petri cardinalis apostolice sedis legati].