Tres documents de Jaume I a favor de la ciutat de Barcelona per a la reforma del seu règim municipal
30 d'octubre de 2008
L'Arxiu Virtual ha rebut el suport de la Generalitat de Catalunya, a través del Centre d'Història Contemporània de Catalunya, en forma d'aprovació d'un projecte d'investigació presentat des de la Universitat Jaume I de Castelló, per a la incorporació online de documentació migeval catalana.
Amb aquest motiu ens visita avui el Director de l'esmentat Centre d'Història Contemporània, senyor Josep M. Roig Rosich, per fer la presentació pública d'aquest suport, i com a expressió de correspondència hem volgut introduir tres importants privilegis concedits pel rei Jaume I a la ciutat de Barcelona els anys 1249, 1258 i 1265, per a la reforma del seu govern municipal, entre els que destaca el tercer, que dóna origen a la institució del Consell de Cent
Noverint universi, quod nos Jacobus, Dei gracia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barcinone et Urgelli et dominus Montispesulani, per nos et nostros concedimus vobis universis probis hominibus et universitati Barcinone, quod liceat vobis habere quatuor paciarios habitatores eiusdem civitatis, et liceat eis gubernare, administrare et regere civitatem ad fidelitatem nostram et comuni comodum universitatis, et possint habere, eligere et vocare consiliarios quot et quos voluerunt, et de omnibus que in illo anno fecerint circa utilitatem et regimen civitatis et habitatorum eiusdem ex officio suo, cum consilio consiliariorum suorum qui simul cum dictis consiliariis vocati fuerunt erimus nos paccati.
Statuentes quos singulis annis in festo Ascensionis Domini illi paciariis, presente vicario nostro qui pro tempore fuerit, eligant cum consilio consiliariorum alios quatuor paciarios habitatores civitatis, quos utiliores et meliores viderint et intellexerint ad dictum officium exercendum, nec propter iram, amorem, vel precium aliquem utilem ad hoc secundum suam cognitionem dimittant eligere, quorum administratio incipiat et finiatur in festo Penthecostes qui in predicto festo antequam administrationem recipiant in posse vicarii et baiuli, vocatis et presentibus probis hominibus civitatis iurent se in suo officio fideliter habituros et aliquis eorum non accipiat donum servicium vel perçarum, nisi solummodo salarium quod de communi fuerit statutum, sed gratis et sine aliquo precio per illum annum quo electis fuerint gubernationi et administrationi civitatis intendere teneantur, nec aliquis civis aliqua causa se possit excusare vel ocasionem pretendere, quam dicti officii onus subeat et recipiat.
Et ille qui uno anno dictum officium tenuerit, sequenti anno illud non teneat, et de uno hospitio unus tantum et non duo ullatenus eligantur, et de ipsi paciarii teneantur iuvare et conçulere vicario et baiulo, et ipsi paciarii quando videbitur eis expedire pro utilitate et defensione civitatis a cetero possint facere et congregare commune ad cuius prestationem teneantur omnes habitatores civitatis.
Et illi paciarii, finito eorum officio, teneantur reddere rationem et compotum annuatim in festo Ascensionis Domini futuris paciariis successoribus eorum, et omnes cives et habitatores civitatis iurent dare fideliter commune quod ordinatum fuerit a paciariis, et parere eorum ordinationibus quas fecerint pro bono nostro et civitates nostre, salvo dominio et iure et mandato nostro.
Paciarii tamen, nullam iurisdictionem, compulsionem, iustitiam vel etiam executionem preter commune predictum in dictis civibus vel habitatoribus habeant, vicarius tamen Barchinone quotienscumque ibi ponatur iuret et teneat iustitiam, et ea que fecerit faciat cum consilio proborum hominum et paciarorum.
Iuramentum vero paciarii ex quo nominati fuerint et electi, antequam administrationem recipiant, faciant sub hac forma:
“Ego talis, promitto quod dum in hoc officio quod sum electus procurabo et utilitatem et commune commodum civitatis et habitatorum eiusdem, et vitabo inutilia et damnosa, et non recipiam precium, donum, preter salarium de communi constitutum, nec revelabo aliqua de quibus preceptum fuerit secretum esse tenendum. Et ego et alii socii mei paciarii fideles et utiles consiliarios vocabimus, et in fine anni pro posse meo et scientia, omni odio, timore, parentela vel amore, servicio, exclusis eum paciariis sociis nostris, presente et consentiente vicario et requisito consilio consiliariorumque alios quatuor probos homines habitatores civitatis pro paciaris eligemus, quos digniores cognoverimus ad dictum officium exercendum, et hec omnia sine fraude et dolo, iure, per Deum et sancta Dei evangelia a me corporaliter tacte.”
Demum, predicta omnia et singula nos predictus rex durare volumus, quamdiu nobis placuerit, et successoribus nostris, et quandocumque nos vel successores nostri voluntatem vel nostrum mandatum contrarium ostenderimus, prefate concessionis nullam habeant firmitatem, nec ratione prescripti iuramenti contra voluntatem nostram et successorum nostrorum possint in aliquo convalescere, sed ipso facto cum nos vel successores nostri voluerimus vel mandaverimus irrita et inania censeantur.
Data Valencie, sexto kalendas augusti anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo nono.
[Noverint universi] quod nos Jacobus, [Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani], volentes circa regimen civitatis Barchinone provisionem debitam adhibere et statum eiusdem civitatis in melius reformare, per nos et nostros successores concedimus vobis, universis probis hominibus Barchinone et vestre universitati, quod habeatis et liceat vobis habere VIII probos homines de civitate, consiliarios vicarii, qui in presencia ipsius vicarii et aliorum proborum hominum, iurent tenere secretum quod inter eos fuerit dictum et consulere vicarium bene et legaliter ad fidelitatem nostram et nostrorum et comunem utilitatem civitatis, quandocumque et quociescumque ab ipso vicario fuerint requisiti, et quod precio, partibus, timore vel amore, non consulent vicarium, nisi secundum quod melius et utilius, iuxta eorum bonam conscienciam eis videbitur expedire, et quod qualibet septimana in die sabbati congregabunt se in aliquo loco ad hoc assignato per se sine monicione vicarii, et ubi inter se cum vicario habeant collacionem et tractatum de hiis, que in ipsa septimana in civitate vel curia sint gesta, et revocent eorum consilio et retractent ea que fuerint racionabiliter retractanda et reforment, procurent, tractent et ordinent ea, que ad fidelitatem nostram et publicam utilitatem fuerint ordinanda vel tractanda.
Et ipsi VIII cum fuerint iurati, eligant simul cum vicario nostro CC probos homines de civitate, qui in presencia dictorum VIII et posse vicarii iurabunt tenere secretum, et iurare vicarium et dictos consiliarios et venire ad ipsum vicarium omnes vel eorum pars, quando per ipsum vicarium et consiliarios fuerint demandati.
Et isti VIII consiliarii teneantur istud honus sustinere per unum annum, et in fine anni, scilicet in die Apparicionis Domini, teneatur alios VIII consiliarios eligere, qui cum fuerint electi et iurati, simul cum vicario eligant alios CC probis homines de civitate sub forma superius comprehensa, et sic faciant de ceteris quolibet anno.
Et illi qui fuerint electi teneantur iurare et dictum honus suscipere modo superius comprehenso; quod si iurare noluerint, per nostrum vicarium compellantur.
Si vero contingeret quod unus vel plures de dictis VIII consiliariis vel ex CC decederet vel esset absens vel detineretur infirmitate, quod ceteri, quod remanerent, locum eius vel eorum teneant et observent.
Volumus autem quod vicarius noster stet consiliis dictorum VIII consiliariorum, et quod eorum consilio vel requisicione congreget parlamentum.
Sunt autem consiliarii huius presentis anni: Poncius de Abesto, G. Moneder, Bg. Adarronis, F. de Menresa, P. de Vilacaulium, Bg. Boneti, R. Romei, et G. Burgesii.
Predictam autem ordinacionem quamdiu nobis et nostris successoribus placuerit, volumus durare.
Datum Barchinone XVIII kalendas febroarii anno Domini M.CC.L. septimo.
Noverint universi, quod nos Jacobus Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani; volentes circa regimen civitatis Barchinone provisionem debitam adhibere et statum eiusdem civitatis de bono in melius reformare, per nos et nostros concedimus vobis, universis probis hominibus Barchinone et vestre universitati, quod hinc usque ad proximum festum Pentecostes et ab ipso festo usque ad decem annos completos primos venturos, habeatis et liceat vobis habere quatuor probos homines de civitate vestra, illos quos vos elegeritis, consiliarios vicarii et baiuli, qui in presencia dictorum vicarii et baiuli iurent tenere secretum de eo quod dictum fuerit inter eos, et consulere vicario et baiulo bene et legaliter ad fidelitatem nostram et nostrorum et communem utilitatem civitatis, quandocumque et quocienscumque a predictis vicario et baiulo fuerint requisiti, quod precio, precibus, timore vel amore non consulant vicarium et baiulum, nisi secundum Deum, iuxta eorum bonam conscienciam, et quod qualibet septimana in die sabbati congregent se in palacio domini regis sine amonicione vicarii et baiuli, et ibi cum vicario et baiulo habeant collacionem et tractatum de omnibus iis que in civitate et curiis fuerint gesta, et quod reforment, procurent, tractent et ordinent ea, que ad fidelitatem nostram et publicam utilitatem fuerint ordinanda.
Et ipsi quatuor consiliarii, cum fuerint iurati, eligant simul cum nostro vicario et baiulo centum probos homines de civitate, qui in posse vicarii iurent tenere secretum et iuvare vicarium et baiulum et dictos consiliarios, et venire ad ipsum vicarium et baiulum, omnes vel eorum pars, quando per ipsos vicarium et baiulum et consiliarios fuerint demandati.
Et isti quatuor consiliarii teneantur hoc onus sustinere per unum annum, et in fine anni, scilicet in festo sancti Marchi evangeliste teneantur alios quatuor consiliarios eligere, qui cum fuerint electi et iurati, cum vicario et baiulo nostro et cum probis hominibus civitatis eligant alios centum probos homines de civitate, secundum formam superius comprehensam.
Et sic fiat de ceteris quolibet anno.
Et illi qui fuerint electi, teneantur iurare et dictum onus suscipere modo superius comprehenso; quod si facere noluerint per nostrum vicarium et baiulum compellantur.
Si vero contingeret quod unus vel plures de dictis quatuor consiliariis vel de dictis centum iuratis decederet, vel esset absens aut detineretur infirmitate ceteri remanentes locum eius vel eorum teneant et observent.
Volumus, autem, quod vicarius noster et baiulus stent consiliis dictorum quatuor consiliariorum, et quod eorum consilio irrequisito non congregent generale parlamentum, nisi nos hoc specialiter mandaremus.
Et ut predicta omnia maiori gaudeant firmitate, iniungimus firmiter et mandamus vicario et baiulo Barchinone, presentibus et futuris, quod prescripta omnia sub fide qua nobis tenentur, et sacramento quod nobis vel infanti Petro, filio nostro, pro nobis prestiterunt et de cetero prestabunt, observent et faciant per suprascriptum tempus decem annorum inviolabiliter observari, et in aliquo non contraveniant si de nostri confidunt gracia vel amore.
Et si vicarius et baiulus noluerint aut neglexerint tenere iusticiam aut non compleverint mandata nostra, mandamus et volumus consiliariis quod per nuncium vel suas litteras denuncient nobis contradiccionem et negligenciam ipsorum, et nos taliter faciemus et castigabimus eos quod ceteri nos erunt ausi similia attemptare.
Datum Barchinone idus aprilis anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo quinto.